Chiến lược của Chủ tịch Trung Quốc
Theo The New York Times, nếu Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình viết một cuốn sách có tựa đề "Nghệ thuật đối phó với [Tổng thống Donald] Trump", thì cuốn sách đó có thể bao gồm một phân tích về việc gây áp lực tối đa bằng cách khai thác điểm yếu lớn nhất của Tổng thống Mỹ rồi tận dụng khoảng thời gian có được để củng cố vị thế của Trung Quốc.
Chiến lược này dường như đã được Bắc Kinh áp dụng kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố vào tháng 4 rằng ông sẽ tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc nhằm buộc Bắc Kinh gia tăng nhập khẩu hàng Mỹ và cắt giảm xuất khẩu sang Mỹ.
Thay vì nhượng bộ, Trung Quốc đã sử dụng một quân bài chiến lược: Kiểm soát nguồn cung các khoáng sản quan trọng mà Mỹ phụ thuộc. Đồng thời, Bắc Kinh chuyển hướng sự tập trung của Washington sang các cuộc đàm phán kéo dài thay vì đạt được kết quả cụ thể.
Các nhà phân tích cho biết Trung Quốc đã làm chậm tiến trình bằng cách lôi kéo Mỹ vào các cuộc đàm phán xoay quanh một chương trình nghị sự mang tính thủ tục, cả trong vòng đàm phán vừa kết thúc ở London lẫn trước đó tại Geneva. Ví dụ, các cuộc đàm phán ở London chỉ dẫn đến một “thỏa thuận khung” – tức là một thỏa thuận để tiếp tục đàm phán trong tương lai – thay vì giải quyết các vấn đề cụ thể.
Cách tiếp cận này đã cho phép Trung Quốc né tránh những tranh chấp nhạy cảm hơn như cáo buộc từ phía Mỹ rằng Bắc Kinh đang trợ cấp không công bằng cho các ngành công nghiệp nội địa, bán phá giá hàng hóa ra nước ngoài, và hạn chế hoạt động của các công ty nước ngoài trên thị trường Trung Quốc.
Jonathan Czin, thành viên Viện Brookings và cựu chuyên gia phân tích chính trị Trung Quốc tại CIA, nhận định: “Tôi nghĩ Trung Quốc rất hài lòng với chu kỳ xung đột kinh tế với Mỹ – qua một vài vòng ngoại giao, rồi mọi thứ lại trở về nguyên trạng".
Czin nói thêm: “Trò chơi mèo vờn chuột này đã ngăn cản Mỹ đạt được bất kỳ tiến triển thực chất nào trong việc giải quyết vấn đề cơ bản".
Giới phân tích cho rằng hình thức tham gia đối thoại này chỉ mang tính hình thức, cho phép chính phủ Trung Quốc làm giảm áp lực từ phía Washington, đồng thời tiếp tục phát triển nền kinh tế và công nghiệp theo định hướng và lợi ích riêng của họ.
Đất hiếm là một ví dụ điển hình. Trung Quốc hiện thống trị chuỗi cung ứng đất hiếm và nam châm liên quan trên toàn cầu – các vật liệu thiết yếu được sử dụng trong nhiều sản phẩm công nghệ cao như ô tô điện, máy bay, robot và chất bán dẫn.
Để trả đũa các mức thuế quan mà chính quyền Tổng thống Trump áp đặt, Trung Quốc đã đình chỉ xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ. Ngay cả trong lúc hai nước tiến hành đàm phán nhằm khôi phục dòng chảy xuất khẩu này, Bắc Kinh vẫn đồng thời tăng cường trấn áp hoạt động buôn lậu đất hiếm ra khỏi lãnh thổ, nhằm củng cố hơn nữa quyền kiểm soát độc quyền đối với nguồn tài nguyên chiến lược này.
Kirsten Asdal, cựu cố vấn tình báo của Bộ Quốc phòng Mỹ và hiện là giám đốc công ty Asdal Advisors chuyên tư vấn các vấn đề liên quan đến Trung Quốc, nhận định: “Chúng ta có thể thấy rằng Trung Quốc đang thực hiện ngày càng nhiều bước đi đằng sau hậu trường để kiểm soát chặt chẽ việc xuất khẩu các vật liệu chiến lược".
Bà nói thêm rằng theo cách đó, “Bắc Kinh có thể thắt chặt hoặc nới lỏng kiểm soát xuất khẩu rất chính xác và kịp thời, tùy thuộc vào các điều kiện chính trị, cho thấy họ sẽ sử dụng chúng nhiều lần như đòn bẩy trong thời gian dài sắp tới.”
Rủi ro cho Trung Quốc
Hiện vẫn chưa rõ những thỏa thuận cụ thể nào đã được thống nhất sau các cuộc đàm phán giữa Trung Quốc và Mỹ tại London, vốn được cho là diễn ra trong bầu không khí căng thẳng.
Trump đã đăng bằng chữ in hoa trên tài khoản mạng xã hội Truth Social vào thứ Tư (11/6) rằng “TRUNG QUỐC SẼ CUNG CẤP TRƯỚC MỘT LƯỢNG LỚN NAM CHÂM VÀ TẤT CẢ CÁC LOẠI ĐẤT HIẾM CẦN THIẾT”.
Tuy nhiên, phía Trung Quốc không xác nhận rằng các lô hàng đất hiếm sẽ được chuyển đến Mỹ như trước đây.
Khi được hỏi về vấn đề này trong một cuộc họp báo vào thứ Năm (12/6), người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc Hà Á Đông, chỉ cho biết rằng Trung Quốc đã “phê duyệt một số lượng nhất định các đơn xin tuân thủ theo luật định và sẽ tiếp tục tăng cường phê duyệt các đơn xin tuân thủ”.
Ông Vương Dược Sinh - Viện trưởng Viện Kinh tế Quốc tế thuộc Đại học Bắc Kinh, cho biết Trung Quốc có thể đang áp dụng một chính sách mơ hồ nhằm duy trì mối đe dọa về việc hạn chế xuất khẩu như một công cụ gây sức ép.
"Đây không phải là sự nới lỏng hoàn toàn, cũng không phải là lệnh cấm hoàn toàn như trước đây", ông khẳng định. "Đây là trạng thái trung gian cho phép Trung Quốc có những hành động chủ động hơn tương đối” trong trường hợp Mỹ tiếp tục các biện pháp gây sức ép đối với Trung Quốc".
Mặc dù Trung Quốc đang nắm lợi thế về đất hiếm, chiến lược của Chủ tịch Tập Cận Bình không phải là không tiềm ẩn rủi ro. Tổng thống Donald Trump là một nhân vật khó lường, và nếu ông ngày càng mất kiên nhẫn với tiến độ đàm phán hoặc nhận thấy rằng Bắc Kinh tiếp tục trì hoãn việc nối lại xuất khẩu đất hiếm, ông chủ Nhà Trắng có thể đáp trả bằng cách tái áp dụng thuế quan hoặc triển khai các biện pháp trừng phạt mới đối với Trung Quốc.
Thêm vào đó, nền kinh tế Trung Quốc hiện không còn ở vị thế vững chắc như thời điểm diễn ra cuộc chiến thương mại đầu tiên. Xuất khẩu – động lực then chốt của tăng trưởng – đang suy yếu. Dù đã nhiều năm trôi qua, mức thuế 55% mà ông Trump áp dụng với hàng hóa Trung Quốc vẫn còn hiệu lực.
Thị trường bất động sản – một trụ cột lớn của nền kinh tế – vẫn đang vật lộn để phục hồi sau cuộc khủng hoảng kéo dài. Ngay cả ngành xe điện, từng được kỳ vọng là biểu tượng của sức bật công nghệ Trung Quốc, cũng đang chịu áp lực do tình trạng dư thừa công suất và cuộc chiến giá bán khốc liệt trên thị trường nội địa và quốc tế.
Chính phủ Trung Quốc đã ban hành một hướng dẫn vào thứ Hai (9/6) nhằm “giải quyết các nhu cầu cấp thiết của người dân” trong các lĩnh vực như giáo dục, chăm sóc người già, chăm sóc trẻ em và an sinh xã hội.
Dù tài liệu này không đưa ra nhiều chi tiết cụ thể nhưng nó được xem là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang lo ngại rằng tình trạng suy thoái kinh tế đang bắt đầu ảnh hưởng rõ rệt đến đời sống của người dân.
Tuy nhiên, theo các nhà phân tích Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình vẫn đặt cược rằng ông có thể trụ vững trong một cuộc chiến thương mại kéo dài này.
An An (Theo The New York Times)
