Một số người dường như giỏi hơn trong việc đưa ra quyết định cuộc sống, dù đó là tiết kiệm cho hưu trí, chọn đúng bạn đời, hay quyết định khi nào nên tìm kiếm sự trợ giúp y tế. Điều gì tạo nên sự khác biệt ở họ? Theo nghiên cứu mới, đó có thể là chỉ số thông minh (IQ) và khả năng tư duy xác suất.
Nghiên cứu do Chris Dawson, giáo sư tại Khoa Quản lý thuộc Đại học Bath dẫn đầu, cho thấy, cuộc sống có thể phức tạp với bất kỳ ai, nhưng những người thông minh hơn chỉ đơn giản là những người dự đoán tốt hơn.
Cụ thể, dựa trên dữ liệu gần hai thập kỷ từ hơn 3.900 người lớn tuổi ở Anh, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng những cá nhân có IQ cao hơn ít mắc sai lầm hơn trong các dự đoán về cuộc sống. Ngược lại, người có IQ thấp hơn thường bị ảnh hưởng bởi những kỳ vọng sai lệch, dẫn đến các quyết định không mấy có lợi.
Để kiểm chứng, các nhà nghiên cứu đã đặt một câu hỏi đơn giản nhưng đầy thách thức: "Bạn có bao nhiêu khả năng sống đến 75 tuổi hoặc hơn?".
Câu trả lời của những người tham gia - với tỷ lệ phần trăm từ 0 đến 100 - được so sánh với số liệu thống kê tuổi thọ thực tế. Kết quả cho thấy, những người có IQ cao đã đưa ra các dự đoán chính xác hơn đáng kể.
Đặc biệt, nhóm có IQ thấp nhất (2,5% dân số) có sai số dự báo lớn gấp đôi so với nhóm IQ cao nhất (2,5% dân số).
Điều này cho thấy khả năng đánh giá xác suất xảy ra các sự kiện trong tương lai là một lợi thế cực kỳ quan trọng, không chỉ trong học thuật mà còn trong mọi mặt của đời sống, từ tài chính đến sức khỏe.
Giáo sư Chris Dawson, trưởng nhóm nghiên cứu nhấn mạnh: "Đánh giá chính xác khả năng những điều tốt và xấu xảy ra với chúng ta là trọng tâm của việc đưa ra quyết định đúng đắn. Hầu như tất cả các quyết định chúng ta đưa ra đều đòi hỏi phải đánh giá xác suất".
Vì gen được di truyền ngẫu nhiên và cố định, chúng không bị ảnh hưởng bởi yếu tố giáo dục hay thu nhập, cho thấy vai trò nhân quả của trí thông minh.
Do đó, có thể thấy sự ngẫu nhiên này hoạt động giống như một thí nghiệm tự nhiên: Nếu những người có điểm số di truyền cao hơn về trí thông minh cũng đưa ra những dự đoán chính xác hơn, đó là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy bản thân trí thông minh đóng vai trò nhân quả trong việc định hình mức độ chính xác mà chúng ta đánh giá về tương lai không chắc chắn.
Chỉ cần IQ tăng lên khoảng 15 điểm, lỗi dự báo có thể giảm gần 20%. Những người có IQ cao còn thể hiện sự nhất quán hơn nhiều trong các dự đoán của mình qua thời gian, trong khi người có IQ thấp thường đưa ra những dự đoán không ổn định.
Phát hiện này có ý nghĩa quan trọng trong một thế giới đầy biến động. Nó cho thấy một phần lý do những người thông minh hơn đạt được thành công trong cuộc sống (sức khỏe, tài chính, sự nghiệp) là nhờ khả năng đánh giá thực tế những gì tương lai nắm giữ.
Điều này cũng đặt ra câu hỏi về bất bình đẳng. Nếu một số người có lợi thế tự nhiên trong việc đưa ra quyết định, liệu xã hội có nên làm nhiều hơn để hỗ trợ những người kém lợi thế?
Giáo sư Dawson gợi ý rằng việc trình bày thông tin như rủi ro sức khỏe, tư vấn tài chính dưới dạng xác suất rõ ràng, thay vì buộc mỗi cá nhân phải tự tính toán, có thể giúp mọi người đưa ra quyết định sáng suốt hơn.
Nghiên cứu này, được công bố trên Tạp chí Journal of Personality and Social Psychology, là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về vai trò của trí thông minh và cách chúng ta có thể tận dụng kiến thức này để giúp xã hội đưa ra những lựa chọn tốt hơn trong tương lai.
Nguyễn Phượng
Theo Earth, Zmescience
