Tiến sĩ Cherry Vũ (TS. Vũ Anh Đào) – tác giả của các cuốn sách “Con mình chẳng lẽ lại… vứt?”, “Thế bây giờ mẹ muốn cái gì?” và “Cha mẹ mở – Con sẽ ổn thôi” – là người được rất nhiều phụ huynh tin tưởng để tham vấn về nuôi dạy con. Những chia sẻ của Tiến sĩ Cherry Vũ tập trung vào việc giúp cha mẹ “mở”: mở tư duy, mở cách lắng nghe, mở lòng để thấu hiểu con từ đó xây dựng mối quan hệ cha mẹ con cái lành mạnh và tôn trọng.
Chị chia sẻ, trong nhiều vấn đề chị được lắng nghe từ các phụ huynh, chuyện làm thế nào để dạy con quản lý tiền bạc rất được quan tâm.
Có bà mẹ hỏi: Nếu cho con tiền tiêu vặt nhưng con tiêu không đúng mục đích, chẳng hạn con dùng tiền để mua đồ ăn không rõ nguồn gốc hay mua game thì sao?
Theo chị, nếu bạn cho con mình tiền tiêu vặt và bạn nhận thấy rằng chúng không chi tiêu một cách khôn ngoan thì đó là một cơ hội cho để con học được bài học quý giá.
Và sau đây là một số tips từ TS Cherry Vũ mà các phụ huynh cũng có thể áp dụng với con mình:
1. Giao tiếp cởi mở: Khi thấy con tiêu tiền không hợp lý tôi sẽ bắt đầu một cuộc trò chuyện cởi mở và không phán xét con để hiểu về thói quen chi tiêu và lý do đằng sau những lựa chọn của chúng. Điều này giúp tạo ra một không gian để giao tiếp trung thực, khi không bị phán xét con sẽ không cần phải nói dối và nói cho tôi biết vì sao con tiêu như thế.
2. Đặt ra kỳ vọng rõ ràng: Tôi nói với con mình muốn con sử dụng tiền tiêu vặt vào những việc gì. Thảo luận con nên chi tiêu thế nào cho hợp lý và hướng dẫn con cách đưa ra quyết định chi tiêu.
Từ hồi con dại học lớp 5 con dại của tôi đã được học cách dùng thẻ ATM để chi tiêu. Tôi dặn con tiền tiêu vặt này để mua đồ ăn, nước uống, vé xe bus, quà sinh nhật bạn. Tất cả những khoản tiêu khác trên 10 đô la con sẽ cần hỏi mẹ (như mua game chẳng hạn). Khi đặt ra kỳ vọng rõ ràng như vậy, con hầu như không làm khác bao giờ. Mỗi khi con có nhu cầu chi tiêu nào đó, nếu thấy chính đáng tôi đều đồng ý.
3. Dạy kỹ năng lập ngân sách: Giúp con hiểu khái niệm lập ngân sách bằng cách giải thích cách phân bổ tiền cho các mục đích khác nhau, chẳng hạn khoản nào là tiền mua quà sinh nhật bạn, khoản nào để tiết kiệm, khoản nào để tiêu vặt …
4. Khuyến khích tiết kiệm: Dạy con về lợi ích của việc dành một phần tiền tiêu vặt để tiết kiệm, cho dù đó là để mua một món đồ cụ thể hay cho các mục tiêu dài hạn.
Tôi luôn nhấn mạnh việc tiết kiệm cho các mục tiêu trong tương lai quan trọng như thế nào. Nếu con muốn mua những gì mình thích, ví dụ đồ chơi công nghệ, vé xem biểu diễn… thì con cần trích một phần tiền tiêu vặt để dành cho những việc đó.
5. Dạy con phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn: Thường thì khi có tiền trẻ sẽ tiêu vào những thứ mình muốn hơn là những thứ mình thực sự cần (có khi người lớn cũng rứa). Hãy thảo luận với con về sự khác biệt giữa những món đồ thiết yếu và những thứ nên có. Hiểu được điều này sẽ giúp con sẽ cân nhắc kỹ hơn trước khi chi tiêu.
6. Cùng con lập kế hoạch chi tiêu hoặc hiển thị bằng biểu đồ: Điều này có thể thể hiện một cách trực quan cách chúng dự định phân bổ tiền tiêu vặt của mình, giúp chúng dễ dàng theo dõi và quản lý chi tiêu của mình hơn.
7. Đưa ra những hậu quả tự nhiên cho sự lựa chọn chi tiêu của con: Nếu con hết tiền trước cuối tuần hoặc cuối tháng đừng đưa thêm ngay lập tức. Hãy để con trải nghiệm hậu quả của những quyết định của mình.
8. Để con tham gia vào các quyết định tài chính: Cho con tham gia vào một số quyết định tài chính của gia đình tỷ như bàn việc chi tiêu khi đi du lịch, mua sắm trong gia đình hoặc giải thích cách bố mẹ đưa ra quyết định về những khoản mua sắm lớn hơn. Điều này giúp con có cái nhìn sâu sắc về quản lý tài chính có trách nhiệm.
9. Khuyến khích những lựa chọn khôn ngoan: Khuyến khích con suy nghĩ về lợi ích lâu dài của các quyết định chi tiêu của chúng. Thảo luận xem việc đưa ra những lựa chọn khôn ngoan ngay bây giờ có thể dẫn đến những phần thưởng quan trọng hơn trong tương lai như thế nào.
10. Làm giương: Trẻ em thường học bằng cách quan sát. Nếu cha mẹ biết cách chi tiêu khôn ngoan, biết lập ngân sách, biết tiết kiệm, con bạn sẽ học được những điều đó. Ngược lại, nếu bạn mua sắm vô độ, không biết tiết kiệm, không có ngân sách dự phòng, con bạn cũng học được những điều đó.
11. Hướng dẫn con chi tiêu, đừng kiểm soát: Tôi chỉ hướng dẫn đám con dại cách chi tiêu nhưng để con có toàn quyền tự chủ về tiền tiêu vặt của chúng. Có như vậy chúng mới học được cách đưa ra quyết định, chịu trách nhiệm và học hỏi từ kinh nghiệm của mình trong vấn đề chi tiêu. Điều này cũng thúc đẩy tính độc lập ở con.
12. Điều chỉnh số tiền tiêu vặt: Hãy xem xét số tiền tiêu vặt hiện tại có phù hợp hay không. Nếu con liên tục gặp khó khăn trong việc quản lý khoản tiền đó, bạn có thể cần phải đánh giá lại số tiền dựa trên nhu cầu của họ và tình hình tài chính của gia đình.
13. Cha mẹ có thể tạo cơ hội cho con mình kiếm tiền bằng công việc bán thời gian như trông trẻ, dạy học cho trẻ lớn bé hơn, hoặc các hoạt động khác phù hợp với trẻ và với điều kiện của gia đình mình. Con bé của tôi kiếm tiền bằng việc đưa báo và viết bài cho các báo từ năm 9 tuổi. Con lớn thì làm đủ thứ, gia sư, bán hàng ở siêu thị, hái quả... Khi các con có cơ hội làm việc để kiếm tiền các con sẽ trân trọng giá trị của đồng tiền, sẽ hiểu rằng tiền không mọc từ trên cây và không hoang phí tiền bạc.
Bà mẹ Tiến sĩ cho rằng, việc hướng dẫn con tiêu tiền, dạy trách nhiệm tài chính là một quá trình liên tục, không phải việc làm một lần là xong. Chúng ta cần hướng dẫn, giao tiếp cởi mở và cho phép con học hỏi từ những sai lầm để giúp con phát triển thói quen quản lý tiền lành mạnh. Điều này chắc chắn sẽ rất hữu ích cho chúng trong tương lai khi con bạn trở thành người lớn.
“Khi tư vấn cho các tổ chức tôi luôn cố gắng huấn luyện các nhà quản lý: Không đổ lỗi cho con người mà hãy xem hệ thống họ đang sống/làm việc trong đó đã tác động đến họ như thế nào và điều chỉnh hệ thống. Hãy cố gắng sửa chữa hệ thống (gốc) trước thay vì sửa chữa hành vi của con người (ngọn).
Gia đình cũng là một hệ thống, các bậc cha mẹ hãy thay đổi cách mình đang quản lý gia đình trước khi cố gắng thay đổi hành vi của con cái. Cuối cùng, nếu chúng ta ứng xử với mọi việc xảy ra bằng tình yêu, sự thấu hiểu, cảm thông và đồng hành thì con sẽ ổn thôi”, chị Cherry Vũ nói.
Hiểu Đan
