Lĩnh vực đang được Mỹ, Trung Quốc theo đuổi chính là năng lượng xanh hay năng lượng tái tạo.
Theo các chuyên gia, xu hướng chuyển dịch năng lượng xanh, năng lượng mặt trời đang diễn ra một cách nhanh chóng. Ít nhất về mặt lý thuyết, việc chuyển đổi sang thế giới không có carbon sẽ giúp các quốc gia trên toàn cầu tốt hơn. Trong tương lai gần, nhiều quốc gia sẽ giảm sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu nhiên liệu, tiết kiệm chi phí lớn, đồng thời bảo vệ nền kinh tế khởi sự biến động của giá nhiên liệu hóa thạch.
Không chỉ vậy, các công ty xuất khẩu kim loại cần thiết cho Tesla, tuabin mới và lưới điện sẽ kiếm được nhiều khoản doanh thu béo bở. Thậm chí, các quốc gia dầu mỏ có thể phát triển nếu như nâng cấp về nhà máy lọc dầu, đường ống và phát triển điện gió, mặt trời để sản xuất hydro. Đến khi đó, chúng ta sẽ chào đón một hành tinh không còn nóng và nguy hiểm hơn vào mỗi năm.
Tuy nhiên, quá trình thế giới chuyển đổi sang phát thải ròng bằng 0 sẽ hỗn loạn. Đặc biệt, việc thay đổi mô hình tiêu thụ năng lượng và những dòng chảy thương mại sẽ tạo ra những người chiến thẳng, kẻ thua mới.
Trung Quốc có nhiều lợi thế trong quá trình chuyển đổi năng lượng xanh. Ảnh: Telegraph
Trong thời gian qua, sự phân hóa giữa các quốc gia vẫn chưa hiện rõ vì những vấn đề thách thức khác của kinh tế toàn cầu, kể từ đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, xu hướng này sẽ bắt đầu trở nên rõ ràng hơn vào năm 2024, dù kết quả thật sự không dễ hình dung như cách chúng ta mong đợi. Đó là sẽ có cả người thắng và người thua ở phía cung cấp nhiên liệu hóa thạch và bên cung cấp tài nguyên xanh.
Theo đó, trong quá trình chuyển đổi, thế giới vẫn sẽ tiếp tục tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch. Cơ quan Năng lượng Quốc tế đưa ra dự đoán rằng, nhu cầu về dầu sẽ đạt đỉnh vào trước năm 2030. Tuy nhiên, những thách thức đối với quá trình xanh hóa diễn ra trong năm 2023 cho thấy nhu cầu này không thể giảm sớm được như vậy.
Thay vào đó, nhu cầu sử dụng khí đốt vẫn sẽ kéo dài và điều này cho phép 3 quốc gia xuất khẩu nhiều nhất dưới dạng khí lỏng như Mỹ, Úc, Qatar thu được không ít lợi nhuận. Tương tự, than đá cũng sẽ giữ được sức hấp dẫn cho tới những năm 2040, khi châu Á, khu vực có nhu cầu về năng lượng lớn, tiếp tục tiêu thụ. Những nhà cung cấp đứng đầu về than đá cho châu Á như Úc, Indonesia cũng sẽ tiếp tục thu lợi nhuận.
Các chuyên gia nhận định, sau các biến động địa chính trị vào cuối năm 2023, giá của nhiên liệu hóa thạch có thể dao động trở lại trong năm nay (2024). Trong khi đó, nền kinh tế toàn cầu cũng đang phục hồi nên sẽ cần nhiều dầu hơn.
Ngoài ra, tác động của quá trình điện khí hóa cũng sẽ mang lại nhiều thay đổi. Cụ thể, việc các quốc gia gấp rút đạt được những mục tiêu khử carbon sẽ giúp tạo ra nhu cầu lớn về những kim loại như đồng, coban, lithium và niken. Đây là những kim loại quan trọng được dùng nhiều trong các nhà máy điện tái tạo, lưới điện và ô tô điện. Tuy nhiên, triển vọng về nhu cầu sử dụng sẽ có thể áp đảo những lo ngại ngắn hạn về nền kinh tế khiến giá kim loại tăng lên trong năm 2024.
Mặt khác, công nghệ sạch đang trong quá trình hoàn thiện, nên thị trường về khoáng sản có thể trải qua các chu kỳ tăng trưởng và giảm sút nhanh chóng. Điều này khiến các quốc gia xuất khẩu hàng đầu chứng kiến nhiều biến động.
Quốc gia nào sẽ trở thành "siêu cường" mới trong cuộc đua năng lượng xanh?
Cuộc dịch chuyển sang năng lượng xanh, giảm bớt dùng nhiên liệu hóa thạch, được coi là xu hướng phát triển kinh tế bền vững hiện nay. Ảnh: Moneycontrol
Các chuyên gia phân tích, khi có đủ tuabin gió và ô tô điện, nhu cầu về kim loại xanh sẽ ổn định với mức thấp hơn. Do đó, nguồn thu nhập bền vững hơn sẽ chảy vào những quốc gia có thể khai thác nắng, gió… để tạo ra lượng điện xanh dồi dào. Nhưng trong một số trường hợp, do nguồn tài nguyên không đồng đều có thể sẽ làm trầm trọng thêm về sự khác biệt giữa các khu vực trên thế giới. Chẳng hạn, Biển Bắc nhiều gió và Địa Trung Hải đầy nắng sẽ phát triển tốt, nhưng cá nước châu Âu ở sâu trong lục địa có nhiều mây thì sẽ gặp khó khăn hơn.
Tuy nhiên, trong cuộc chuyển dịch sang năng lượng xanh, các quốc gia chiến thắng sẽ là nơi có thể kết hợp được nhiều nguồn lực nhằm đảm bảo nguồn cung liên tục của năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, các quốc gia dân số nhỏ có thể dùng nguồn năng lượng thặng dư mà họ sản xuất để tiến hành thu hút những ngành công nghiệp tốn nhiều năng lượng như lưu trữ dữ liệu hoặc sản xuất thép. Việt Nam có nhiều tiềm năng trong chuyển dịch năng lượng xanh, đặc biệt là khi nằm trong top 3 quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất, tiêu thụ và lắp đặt điện mặt trời (chỉ sau Trung Quốc và Mỹ).
Các chuyên gia nhấn mạnh, siêu cường năng lượng trong giai đoạn chuyển đổi này sẽ là các quốc gia bất chấp chỉ trích và thực hiện mọi thứ, chẳng hạn như vừa bán nhiên liệu hóa thạch, khai thác kim loại, nhưng đồng thời đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo.
Trên thực tế, đến nay, vẫn chưa có quốc gia nào có thể thực hiện được cả 3 việc trên cùng một lúc. Đơn cử như Mỹ, dù đất nước này có dầu, khí đá phiến và ngày càng có nhiều nguồn về năng lượng tái tạo, nhưng vẫn đang gặp phải sự phản đối khi tiến hành khai thác kim loại xanh ở trong lãnh thổ của mình. Đương nhiên, việc thúc đẩy và đi đầu trong chuyển dịch sang năng lượng xanh còn cần phải có công nghệ, sự vào cuộc kịp thời của những doanh nghiệp, chính trị gia và các nhà hoạch định chính sách… ở từng quốc gia.
Bài viết tham khảo nguồn: Economist, Businessinsider
