Ngày 5/11, cựu Tổng thống Donald Trump đã đánh bại Phó Tổng thống đương nhiệm Kamala Harris, tạo nên một trong hai cú tái xuất vĩ đại nhất trong lịch sử bầu cử Tổng thống Mỹ. Ông Trump đắc cử Tổng thống năm 2016, để sau đó thua cách biệt trước ông Joe Biden năm 2020, rồi lại giành chiến thắng áp đảo năm 2024.
Trong lịch sử Mỹ, chỉ có hai Tổng thống thắng cử hai nhiệm kỳ không liên tiếp là Grover Cleveland (Tổng thống thứ 22 và thứ 24) và Donald Trump (Tổng thống thứ 45 và thứ 47).
Kết quả bầu cử lần này gây ấn tượng ở nhiều cấp độ.
Trong nhiệm kỳ 2016 - 2020, bất chấp gánh nặng của đại dịch COVID, ông Trump vẫn đảm bảo phát triển nền kinh tế, giữ nước Mỹ tránh xa các cuộc chiến đồng thời tăng lương, giảm thất nghiệp và kiểm soát lạm phát cho nhóm dân nghèo, tầng lớp lao động và trung lưu, đồng thời làm chậm đáng kể tình trạng nhập cư bất hợp pháp.
Nhưng trong suốt nhiệm kỳ đó, ông liên tục đối mặt với những vụ luận tội, kiện tụng, các cuộc biểu tình và bạo loạn sau cái chết của người đàn ông da màu phạm tội George Floyd.
Ông đã không xử lý tốt vụ bạo loạn ở Toà nhà quốc hội ngày 6/1/2021, dẫn đến việc ông bị luận tội và phải đối mặt với cáo trạng hình sự. Phe đối lập luận tội ông với cáo buộc kích động bạo lực. Tuy nhiên ông đã được tha bổng tại Quốc hội và có vẻ án hình sự cũng sẽ được huỷ bỏ.
Ông Trump phải đối mặt với 3 vụ án hình sự và 1 vụ án dân sự do các công tố viên của đảng Dân chủ truy tố. Ông Trump đã mất quá nhiều thời gian để hầu toà và tổn thất đến hàng triệu đô la chi phí pháp lý và tiền án phạt. Sau khi thắng cử Tổng thống, những cáo buộc này có khả năng sẽ bị hủy bỏ hoặc ông sẽ thắng ở toà phúc thẩm.
Khi bắt đầu chiến dịch tranh cử lần này, ông Trump đã đeo đuổi một nỗ lực thiếu sáng suốt là tiếp tục cáo buộc phe Dân chủ gian lận và lạm dụng phiếu bầu thông qua quá trình xử lý, phân tích và báo cáo kết quả một cách sơ sài dẫn đến thất bại của ông. Tòa án đã bác bỏ những khiếu nại này, nhưng ông Trump vẫn kiên trì. Các thông điệp tranh cử của ông hầu như không nói nhiều đến những thành quả chính sách của nhiệm kỳ 2016 - 2020 mà tập trung quá nhiều vào những phê phán, bất bình.
Từ năm 2023 đến nay, đội ngũ của ông Trump đã thực hiện nhiều cải tiến cho chiến dịch tranh cử, một chiến dịch chưa từng có tiền lệ. Đây là một canh bạc mà nhiều người cho rằng gần như bất khả thi. Ông và chiến dịch của ông đã khắc phục những điểm yếu của chiến dịch 2020 mà theo các chuyên gia là đã tập trung quá nhiều vào nhóm cử tri trung thành cốt lõi và không chú ý đến việc tiếp cận các nhóm cử tri tiềm năng.
Lần này, ông Trump chinh chiến khắp tất cả các tiểu bang, thu phục được các nhóm cử tri mới và tập trung ít hơn đến các vấn đề cá nhân.
Hai vụ ám sát hụt cũng không khiến ông Trump lùi bước, cho nước Mỹ thấy sự cứng rắn và cam kết của ông. Ông dường như không có thời gian để nghỉ ngơi khi quay cuồng với các cuộc vận động tranh cử liên tục. Đây là bằng chứng xác thực nhất chứng minh rằng tuổi 78 của ông không phải là vấn đề, cả về mặt thể chất và tinh thần.
Và cuối cùng thì ngày đó đã đến, ông đã giành chiến thắng vang dội tạo nên cú tái xuất kỳ tích, trở thành vị tổng thống thứ 47 của nước Mỹ.
Elon Musk, đảng Cộng hòa và Pennsylvania
Như hầu hết những nhà nghiên cứu chính trị bầu cử của Mỹ đều biết, đối với bất kỳ ứng cử viên nào, chiến thắng tại tiểu bang Pennsylvania thường có vai trò then chốt để giành thắng lợi chung cuộc.
Doanh nhân tỷ phú Elon Musk, từng là cử tri Dân chủ nhưng đã chán ngán với đường lối của đảng Dân chủ, mua lại Twitter và đổi tên thành mạng xã hội X, để thúc đẩy quyền tự do ngôn luận.
Trước đây, Twitter và các mạng xã hội khác, dưới sự kiểm soát của Thung lũng Silicon, đã gỡ bỏ các phát biểu của những người dùng đi ngược lại tôn chỉ mục đích của họ. Họ đã chặn vĩnh viễn ông Trump và nhiều người Cộng hoà, bảo thủ. Elon Musk đã mở rộng cánh cửa mạng xã hội X, trong khi ông Trump thành lập mạng xã hội riêng, Truth Social.
Musk đã đóng góp 100 triệu đô la cho chiến dịch tranh cử của ông Trump, lên tiếng ủng hộ ông trên mạng xã hội và quan trọng nhất là đã rong ruổi khắp Pennsylvania để vận động tranh cử cùng ông.
Musk thực hiện sáng kiến tặng 100 đô la cho mỗi cử tri đăng ký ở Pennsylvania khi ký vào Bản kiến nghị ủng hộ quyền tự do ngôn luận và quyền mang vũ khí và tặng 100 đô la cho việc giới thiệu một cử tri đã đăng ký ở Pennsylvania tham gia ký bản kiến nghị.
Tiếp đó, Musk trao giải may mắn trị giá 1 triệu đô la mỗi ngày cho một người ký vào bản kiến nghị với điều kiện đó là cử tri đã đăng ký và sinh sống ở một trong bảy bang dao động: Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Bắc Carolina, Pennsylvania và Wisconsin.
Đảng Cộng hòa đã tổ chức và thực hiện một chiến dịch vận động cử tri cơ sở cực kỳ hiệu quả song song với sáng kiến chống chiến tranh pháp lý.
Đảng Cộng hòa đã thành lập một đội ngũ tình nguyện viên lên đến hàng nghìn người, triển khai phủ kín khắp tiểu bang. Họ đi đến từng nhà để thuyết phục người dân đăng ký bỏ phiếu, sau đó lại quay lại từng nhà để thuyết phục cử tri bỏ phiếu sớm.
"Đội ngũ giám sát bỏ phiếu" được bố trí tại tất cả 67 quận và thành phố của tiểu bang để giám sát chặt chẽ quy trình bầu cử, phát hiện các bất thường và ngăn chặn gian lận. Đảng Dân chủ đã cố gắng ngăn cản đội giám sát nhưng không thành công. Đảng Cộng hòa còn bố trí các luật sư túc trực tại những địa điểm bỏ phiếu quan trọng để có thể ngay lập tức đệ đơn kiện khi phát hiện gian lận. Đảng Cộng hòa đã được tuyên thắng kiện ngay trước giờ bỏ phiếu.
Vì vậy, Pennsylvania đã bỏ phiếu cho ông Trump, và cho cả Thượng nghị sĩ Cộng hòa David McCormick của tiểu bang, một ghế quan trọng để phe Cộng hoà giành được quyền kiểm soát Thượng viện.
Chiến thắng này còn ngọt ngào đối với ông Trump ở một khía cạnh khác: Scranton, Pennsylvania là quê hương của ông Biden!
Chiến lược thu hút cử tri tại các bang dao động
Pennsylvania là một trong 7 tiểu bang dao động, còn được gọi là tiểu bang chiến trường, nơi cử tri có thể bỏ phiếu cho đảng Dân chủ hoặc Cộng hòa tùy thuộc vào ứng cử viên hoặc các vấn đề. Một số bang khác như California, New York hoặc Illinois luôn bỏ phiếu cho đảng Dân chủ. Bang Texas luôn bỏ phiếu cho đảng Cộng hòa. Ứng cử viên chỉ cần giành được ba hoặc bốn bang dao động là sẽ cầm chắc chiến trắng trong tay.
Ông Trump đã giành chiến thắng ở tất cả các tiểu bang dao động, giành 312 phiếu đại cư tri, trở thành ứng cử viên Cộng hoà đầu tiên trong 20 năm qua thắng cả phiếu đại cử tri và phiếu phổ thông. Đây là thành quả của nhiều lượt vận động ráo riết, đầy quyết tâm tại các tiểu bang chiến trường đến tận những giờ phút cuối cùng sát ngày bỏ biếu, những nỗ lực lắng nghe và đưa ra giải pháp chính sách cho các vấn đề và nhu cầu của cử tri, và cam kết của các đội tình nguyện viên cơ sở. Năm 2016, khi bà Hillary Clinton chạy đua với ông Trump, bà đã bỏ qua các tiểu bang dao động, không tranh cử tại đây, và kết cục là bà đã thất bại.
Charlie Kirk, một nhà hoạt động chính trị bảo thủ, người dẫn chương trình podcast/phát thanh, một Youtuber có nhiều ảnh hưởng và người đồng sáng lập Tổ chức Turning Point USA, đã vận động tại hàng trăm trường đại học ở các bang dao động, thu hút được số lượng lớn người trẻ tuổi ủng hộ ông Trump.
Từ trước đến giờ, một trong những lý do khiến đảng Cộng hoà thua cuộc là vì họ đã không thể thuyết phục được cử tri Dân chủ và cử tri độc lập. Năm nay, ông Trump đã giải quyết được vấn đề này. Ông đã thu phục được sự ủng hộ của hầu hết các nhóm nhân khẩu học ủng hộ mục tiêu của mình, điều mà trước đó nhiều chuyên gia cho là bất khả thi.
Tỷ lệ ủng hộ ông trong nhóm người Mỹ gốc Latinh: 45%; Người da màu:13%; Đàn ông da màu: 25%; Gen Z (tuổi từ 18-29): 46%; Phụ nữ trẻ: 37%; và Người Do Thái: 25%. Ông duy trì được sự ủng hộ từ nam giới, cử tri nông thôn, công đoàn và một số nhóm ở các thành phố lớn. Những cử tri này hài lòng với các thành tích ông đạt được trong nhiệm kỳ 2016-2020 đúng với mong đợi của họ và tin tưởng rằng với phương thức tiếp cận hiệu quả của chiến dịch 2024, ông sẽ đáp ứng được những mong muốn của họ.
Những nỗ lực vận động của ông Trump đã giúp phá bỏ được liên minh của cựu Tổng thống Barack Obama từ năm 2008, thu phục được nhiều trong số các nhóm cử tri này khiến họ quay sang ủng hộ ông. Nếu đảng Cộng hòa thực hiện được những lời hứa tranh cử của mình, họ có thể duy trì thế thượng phong trong các cuộc bầu cử trong nhiều năm tới.
Đội ngũ quản lý chiến dịch tranh cử
Ông Trump đã tin tưởng trao quyền quản lý chiến dịch tranh cử của mình cho một nhóm các nhà quản lý đầy kinh nghiệm. Họ đã nhân rộng thành công ở Pennsylvania ra khắp các tiểu bang khác. Họ không chỉ rút ra các bài học từ những sai lầm trong các chiến dịch tranh cử năm 2016 và 2020 mà còn rút kinh nghiệm từ thất bại của đối thủ Hillary Clinton năm 2016. Và họ cũng học hỏi từ chiến dịch rất thành công năm 2000 của ông Obama.
Thật không may cho bà Harris, những người quản lý chiến dịch cho bà lại chính là nhóm đã tổ chức chiến dịch của bà Clinton.
Đảng Cộng hòa đảo ngược quan điểm về bỏ phiếu sớm
Trong kỳ bầu cử 2020, do đại dịch COVID-19, nhiều chính quyền tiểu bang đã nới lỏng các quy định bỏ phiếu. Thay vì bỏ phiếu vào một ngày cụ thể, cử tri được phép bỏ phiếu trong vòng một tháng. Hình thức bỏ phiếu sớm qua đường bưu điện được khuyến khích và ở một số tiểu bang, những lá phiếu đến nơi sau ngày bầu cử hoặc có thiếu sót như không ký tên, không ghi ngày, không đầy đủ thông tin vẫn được tính là hợp lệ. Những cử tri đã không bỏ phiếu tại một tiểu bang trong một thời gian dài vẫn được lưu thông tin trong sổ đăng ký cử tri (điều này dẫn đến tình trạng bỏ phiếu bất hợp pháp ở một số tiểu bang). Những người nhập cư trái phép cũng được bỏ phiếu vì không có khâu kiểm tra thông tin cá nhân.
Trong cuộc bầu cử năm 2024, đảng Cộng hòa đã thực hiện một chiến lược sáng suốt hơn: họ kêu gọi cử tri tham gia bỏ phiếu sớm giống như phe Dân chủ, nhấn mạnh yêu cầu đảm bảo hợp pháp. Việc này đã được tổ chức và thực hiện hiệu quả nhờ có đội ngũ tình nguyện viên cơ sở ráo riết đốc thúc. Kế đó là sự giám sát chặt chẽ quy trình bỏ phiếu tại các điểm bỏ phiếu và sự túc trực của đội ngũ luật sư khắp các bang chiến trường, giống như ở Pennsylvania.
Đảng Dân chủ đã sốc khi chứng kiến cử tri Cộng hòa còn bỏ phiếu sớm hơn cử tri của họ.
Đại hội đảng Cộng hoà, Dân chủ và Tranh luận Tổng thống
Đại hội toàn quốc của hai đảng và tranh luận của các ứng cử viên Tổng thống trong kỳ bầu cử lần này đều rất đặc biệt.
Cuộc tranh luận giữa ông Trump và ông Biden diễn ra ngày 27/6. Ông Trump đã có màn thể hiện tốt trái ngược với ông Biden lập cập và yếu ớt. Phong độ yếu kém của đương kim Tổng thống đã khiến ông bị ép buộc phải rời cuộc đua sớm. Đảng Dân chủ phải thay ngựa giữa đường.
Ngày 13/7 xảy ra vụ ám sát hụt nhắm vào ông Trump khi ông đang trên bục phát biểu tranh cử tại Pennsylvania khiến ông bị thương ở tai.
Đảng Cộng hòa tổ chức Hội nghị đề cử từ 15 - 18/7. Ông Trump xuất hiện với miếng băng trên tai. Các nhà phê bình đều cho rằng đó là đại hội tốt nhất trong những năm vừa qua không chỉ vì ông Trump thể hiện được bản thân là ứng viên mạnh và còn vì sự quy tụ của các diễn giả là đại diện cho các khu vực bầu cử mà ông đang nhắm tới để thu phục cử tri.
Bà Harris được đề cử tại Đại hội đảng Dân chủ ngày 23/8 theo một quy trình chưa từng có tiền lệ - không qua bầu cử sơ bộ. Các cuộc thăm dò sau đại hội không cho thấy sự kiện này không giúp bà tăng hạng đột ngột.
Ngày 10/ 9, ông Trump tranh luận với bà Harris. Bà Harris giành thế áp đảo. Các chuyên gia và người ủng hộ lúc đó đã nghĩ rằng chiến dịch của ông Trump coi như xong.
Nhưng ông Trump vẫn kiên trì bước tiếp. Đảng Dân chủ quyết định gia tăng các cuộc tấn công cá nhân vào ông – dán nhãn cho ông là kẻ phân biệt chủng tộc và tên phát xít - thay vì nói về chương trình nghị sự chính sách của họ. Các cuộc thăm dò cho thấy cuộc tranh luận với bà Harris không gây tổn hại gì cho ông và các cuộc công kích cá nhân của đối thủ lại giúp gia tăng sự ủng hộ của cử tri dành cho ông.
Vụ ám sát hụt thứ hai vào ngày 15/9 càng củng cố thêm sức hút của ông với cử tri.
Tận dụng triệt để các phương tiện truyền thông
Trước khi đắc cử Tổng thống năm 2016, ông Trump là một nghệ sĩ giải trí và một doanh nhân trong ngành xây dựng. Là người làm giải trí, ông sở hữu kỹ năng giao tiếp ấn tượng. Là người ngoại đạo chính trị, ông nổi lên nhanh chóng nhờ truyền thông và ông biết cách tận dụng truyền thông một cách triệt để. Năm 2016, tần suất xuất hiện của ông trên báo chí dày đặc đến mức việc đưa tin về ông đã mang lại nguồn doanh thu lớn cho nhiều tờ báo.
Đến năm 2024, cử tri che tai vẫn nghe tiếng ông và nhắm mắtvẫn nhìn thấy ông. Ông xuất hiện khắp mọi nơi: Truth Social, mạng xã hội X, Facebook, TikTok, podcast, báo chí truyền thống….
Phải kể đến một ví dụ nổi bật. Joe Rogan là người dẫn kênh podcast có tầm ảnh hưởng nhất và được xem nhiều nhất thế giới. Rogan đã phỏng vấn ông Trump trong ba giờ liên tục (chương trình đạt 47 triệu lượt xem trên YouTube). Vài ngày sau, Rogan phỏng vấn JD Vance trong 4 giờ và sau đó là Elon Musk…
Tất cả họ đều bay đến Texas để thực hiện cuộc phỏng vấn với gã khổng lồ podcast. Tất cả các cuộc phỏng vấn này đều được thực hiện ngay sát thềm bầu cử. Đúng một ngày trước ngày bầu cử, Rogan đã lên mạng xã hội X tuyên bố ủng hộ ông Trump làm Tổng thống, một cú hích giờ chót giúp ông Trump tăng hạng trong các cuộc thăm dò.
Tần suất xuất hiện liên tục trên tất cả mọi phương tiện, nền tảng truyền thông một lần nữa khẳng định ông Trump không e ngại báo chí, kể cả những nhà báo thù địch nhất với đối với ông.
Ông Trump chỉ có 2 năm để xoay chuyển tình thế nước Mỹ
Một số người gọi ông Trump là Tổng thống "vịt què" vì ông sẽ chỉ có một nhiệm kỳ 4 năm để thực hiện các lời hứa tranh cử của mình. Họ cho rằng chính vì vậy, các chính sách của ông có thể không có đủ thời gian để "buông neo".
Tuy nhiên, bên cạnh ông Trump là phó tướng J.D. Vance, 40 tuổi, một nhân vật có nhiều khả năng sẽ là Tổng thống trong tương lai.
Nếu ông Trump làm tốt nhiệm kỳ này và ông Vance kế nhiệm thành công thì đảng Cộng hòa có cơ hội nắm quyền trong 12 năm tới(4 năm của ông Trump, 8 năm của ông Vance).
Nhưng có một điều đáng lưu ý: bầu cử Thượng viện và Hạ viện diễn ra 2 năm một lần, trong trường hợp này là năm 2026 sẽ lại đến kỳ bầu cử. Nếu chương trình nghị sự của ông Trump bị trì hoãn hoặc bị cản trở khiến ông không đạt được kết quả mong muốn, ông có thể mất quyền kiểm soát Quốc hội chỉ sau hai năm. Điều này đã xảy ra với ông năm 2018 khi đảng Dân chủ giành được thế đa số ở Hạ viện.
Ông không có nhiều thời gian để hoàn thành những việc cần làm.
Viễn cảnh
Các chuyên gia gọi chiến thắng trong cuộc bầu cử lần này một kết cục thấy trước, nghĩa là ông Trump sẽ có được sự ủng hộ của người dân Mỹ. Đây là cuộc bầu cử định hướng lại, nghĩa là các nhóm nhân khẩu học theo truyền thống ủng hộ đảng Dân chủ đã bắt đầu dịch chuyển sang phe Cộng hòa. Và đây là sự bác bỏ của cử tri đối với chương trình chính sách cực tả của phe Dân chủ được bắt đầu từ thời Tổng thống Barack Obama và mở rộng dưới thời Biden-Harris.
Mặc dù cuộc bầu cử này có lợi cho phong trào dân túy của ông Trump, nhưng điều đó có thể rất mong manh. Đảng Dân chủ đã ngay lập tức tập hợp lực lượng cho chiến dịch giành lại quyền kiểm soát Quốc hội vào năm 2026 và nhắm đến ghế Tổng thống vào năm 2028.
Đảng Cộng hòa đang nắm giữ cơ hội hiếm có để thay đổi tiến trình chính trị của Mỹ. Nhưng họ chỉ làm được điều đó nếu đảm bảo được sự đoàn kết trong đảng và thực hiện được những chính sách đã hứa với cử tri.
TS. Terry F.Buss, Học giả nghiên cứu, Học viện Hành chính quốc gia Hoa Kỳ - Chuyển ngữ: Đào Thúy
