Sói xám sống ở các vùng khác nhau sẽ có số phận khác nhau, chẳng hạn ở Bắc Mỹ, chúng được coi là vua của các loài thú và thống trị khu vực địa phương. Tuy nhiên, ở Đông Bắc Á, sói xám lại bị hổ đánh gục và sự gia tăng dân số của chúng bị hổ ức chế nghiêm trọng. Tại sao lại có khoảng cách như vậy?
Các khu vực thoáng đãng thuận lợi cho việc hình thành bầy sói lớn
Như chúng ta đã biết, một cá thể sói đơn độc không đáng sợ, nhưng bầy sói do chúng tạo thành thường bất khả chiến bại, vì vậy, điểm mấu chốt là liệu sói có thể hình thành bầy sói quy mô lớn ở một khu vực nhất định hay không.
Địa hình Bắc Mỹ chủ yếu chia thành ba cột lớn Bắc Nam, phía Tây là núi cao, ở giữa là đồng bằng rộng lớn, phía Đông là vùng cao nguyên thấp. Nhìn chung, địa hình Bắc Mỹ tương đối bằng phẳng, những khu vực rộng mở, thoáng đãng thường tạo điều kiện cho việc hình thành bầy sói lớn.
Sói không nhanh hơn một số loài động vật móng guốc, ở những khu vực trống trải, sói rất khó đuổi kịp con mồi, nhưng một đàn sói có thể dễ dàng bắt được con mồi bằng cách truy đuổi và ngăn chặn.
Một lý do quan trọng khác dẫn đến sự thống trị của loài sói ở Bắc Mỹ là thiếu những loài thú mạnh hơn trong khu vực. Đông Bắc Á có loài hổ Siberia rất mạnh, trong khi ở châu Mỹ báo đốm phân bố chủ yếu ở Trung và Nam Mỹ, báo sư tử phân bố ở Bắc Mỹ, và chó sói đồng cỏ đều có kích thước nhỏ hơn và sức khỏe kém hơn sói xám.
Ở những khu vực rộng mở, lợi thế của việc đi săn theo nhóm là rất rõ ràng so với việc đi săn một mình, đây cũng là lý do chính khiến những kẻ săn mồi đơn độc như hổ không thể tồn tại ở những khu vực rộng mở. Sau khi tận hưởng lợi ích từ việc săn mồi theo nhóm, sói xám ở Bắc Mỹ thường có khả năng tạo thành bầy sói khá lớn.
Những đàn sói nhỏ có thể có hơn chục thành viên, và những đàn sói lớn thậm chí có thể có hàng trăm thành viên. Ngoài ra, sói xám ở Bắc Mỹ là loài sói xám có kích thước lớn nhất trên thế giới, đặc biệt sói xám ở vùng Mackenzie của Canada là loại lớn nhất, khi trưởng thành những con sói tại đây có thể đạt tới kích thước của một con ngựa con.
Gấu xám có thể chiến đấu quyết liệt, nhưng chúng không phải là loài săn mồi chính thống và sự cạnh tranh giữa các loài với sói xám cũng không khốc liệt lắm. Ngược lại, ở Đông Bắc Á, hổ Siberia và sói xám có mối quan hệ cạnh tranh giữa các loài rất chặt chẽ.
Sói xám có phạm vi phân bố rộng nên sự khác biệt về kích thước giữa các phân loài sói xám sống ở các khu vực khác nhau là rất rõ ràng. Ví dụ, sói rừng châu Âu có kích thước tương đương với một con chó nhà cỡ nhỏ hoặc trung bình và hoàn toàn không thể so sánh với sói xám Bắc Mỹ.
Các nhà động vật học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Belarus đã tiến hành nghiên cứu sinh thái lâu dài ở rừng Naliboki và phát hiện ra rằng loài linh miêu Á-Âu ở đây sẽ tích cực tiêu diệt loài sói. Ngoài sói con, còn có rất nhiều sói đơn độc trưởng thành bị linh miêu giết chết, một trong những nguyên nhân lớn nhất là những con sói này có kích thước không lớn.
Sự tăng trưởng quần thể sói xám bị ức chế bởi hổ
Về mặt lý thuyết, môi trường rừng và phân loài sói nhỏ hơn khiến sói xám kém lợi thế hơn khi cạnh tranh với hổ Siberia. Chúng ta cũng có thể xem xét xu hướng thay đổi quần thể của hổ Siberia và sói xám kết hợp với lịch sử để có câu trả lời chính xác.
Một nghiên cứu sinh thái ở dãy núi Sikhote cho thấy, ba con mồi hàng đầu của hổ là: hươu đỏ, lợn rừng và hươu nai; trong khi ba con mồi hàng đầu của sói xám là: hươu đỏ, hươu và lợn rừng. Sói xám rất giống hổ Siberia về phạm vi săn mồi cũng như sở thích nên sự cạnh tranh khốc liệt là điều khó tránh khỏi.
Trước thế kỷ 20, số lượng hổ Siberia trong toàn bộ khu vực do dãy núi Stanovoy tỏa ra rất lớn, lúc này số lượng sói xám địa phương rất ít, dân số phát triển trì trệ. Mãi đến cuối thế kỷ 19, Nga mới bắt đầu săn bắt hổ trên quy mô lớn khiến số lượng hổ Siberia giảm mạnh, sau đó quần thể sói xám địa phương phát triển và bắt đầu tăng lên đáng kể.
Vào những năm 1940, số lượng hổ Siberia giảm xuống mức thấp lịch sử, trong khi số lượng sói xám sau đó đạt mức cao kỷ lục. Những năm 1940 là một bước ngoặt, bởi vì vào năm 1947, Nga nhận ra tầm quan trọng của hổ, bắt đầu lệnh cấm săn bắn toàn diện và bắt đầu bảo vệ chúng một cách mạnh mẽ.
Đến cuối những năm 1980, quần thể hổ Nga đã trở lại mức tương đối cao và ổn định. Trong thời kỳ loài hổ đang gia tăng, quần thể sói xám bắt đầu suy giảm, sau những năm 1990, sói xám trở nên rất hiếm trên khắp vùng Viễn Đông nước Nga, thậm chí từ năm 1992 đến năm 1993, không ai ghi nhận một con sói xám nào được ghi nhận.
Đánh giá xu hướng phát triển dân số của cả hai, chúng ta có thể thấy rõ rằng có mối liên hệ giữa số lượng hổ Siberia và sói xám. Càng ít hổ thì càng có nhiều sói xám, càng nhiều hổ thì càng ít sói xám.
Nói chung, tại sao sói xám thống trị Bắc Mỹ nhưng lại bị đánh bại ở Đông Bắc Á? Đầu tiên là lý do môi trường, địa hình rộng mở của Bắc Mỹ thuận lợi cho việc hình thành bầy sói lớn. Thứ hai, sói xám ở Bắc Mỹ là một phân loài lớn, ngoài sức mạnh ra thì không có đối thủ nào có thể sánh bằng.
Ở Đông Bắc Á thì khác, ngoài việc không thuận lợi cho việc hình thành bầy sói quy mô lớn, môi trường rừng rậm còn mang đến cho chúng những loài săn mồi hàng đầu của tự nhiên, và loài săn mồi này cũng rất ghét sự tồn tại của sói xám.
Tham khảo: Zhihu
