Tép riu, một loài sinh vật bé nhỏ nhưng lại là một phần không thể thiếu trong bức tranh ẩm thực đồng quê Việt Nam, thuộc chi Caridina và thường được biết đến với những cái tên dân dã như tép đồng, tép gạo, tép ngô hay tép muỗi. Chúng sinh sống chủ yếu ở các vùng nước ngọt như ao hồ, mương máng và đặc biệt là những ruộng lúa trũng, nơi có nhiều rong rêu và thực vật thủy sinh để làm nơi trú ẩn và tìm kiếm thức ăn.
Mang trong mình hình hài nhỏ nhắn, con lớn nhất cũng chỉ nhỉnh hơn đầu đũa một chút, tép riu có thân mình gần như trong suốt với ánh xanh nhạt hoặc trắng trong, lớp vỏ mỏng tang bao bọc lấy phần thịt mềm mại nhưng săn chắc và ngọt thơm một cách đặc trưng.
Vào mùa nước lên, nhất là những tháng đầu năm hoặc sau những cơn mưa rào mùa hạ, người dân quê lại rộn ràng với những phương pháp đánh bắt thủ công như đặt đó, kéo lưới, xúc tay hay dùng lợp để thu hoạch những mẻ tép tươi rói.
Tép riu, một loài sinh vật bé nhỏ nhưng lại là một phần không thể thiếu trong bức tranh ẩm thực đồng quê Việt Nam
Từ một món ăn dân dã, thậm chí được xem là "cứu đói" trong những năm tháng gian khó, tép riu ngày nay đã được "nâng tầm" thành một đặc sản được săn đón trong các nhà hàng, quán ăn. Dù chỉ cần sơ chế đơn giản bằng cách rửa sạch rong rêu, loại tép này cũng đủ sức làm nên vô vàn món ngon khó cưỡng.
Vị ngọt đậm đà, giòn thơm của tép riu hòa quyện tuyệt vời trong món tép rang khế chua dân dã, bát canh chua thanh mát, hay nồi tép kho gừng, rim mặn đậm vị ăn cùng cơm trắng nóng hổi. Không chỉ dừng lại ở đó, tép riu còn góp mặt trong nhiều món ăn tinh tế hơn như gỏi tép đu đủ, tép um cuốn bánh tráng, tép chiên giòn rụm, làm nhân bánh xèo thơm phức và đặc biệt là nguyên liệu chính làm nên món mắm tép trứ danh.
Do được khai thác hoàn toàn từ tự nhiên, không qua quy trình nuôi trồng công nghiệp, sản lượng tép riu ngày càng trở nên khan hiếm, đẩy giá thành có lúc lên tới 150.000 đồng mỗi kg.
Tờ Tri thức & Cuộc sống dẫn lời chị Hải, một người kinh doanh đặc sản ở Ninh Bình, chia sẻ: "Tép riu bây giờ không dễ kiếm như xưa. Ao hồ, đồng ruộng ngày càng ít đi, nên tôi phải đi gom của bà con từng chút một rồi mới dám nhận đơn bán online. Nhưng vì là tép sạch tự nhiên, thịt thơm và giàu dinh dưỡng như đạm, canxi, phốt pho nên khách hàng rất ưa chuộng."
Từng được xem là "cứu đói" trong những năm tháng gian khó, tép riu ngày nay đã được "nâng tầm" thành một đặc sản được săn đón trong các nhà hàng, quán ăn
Để thưởng thức trọn vẹn hương vị của đặc sản này, người tiêu dùng nên chọn những mẻ tép còn tươi sống, màu sắc trong sáng, có mùi thơm đặc trưng nhẹ nhàng, tránh mua những con đã bị ươn hoặc có mùi lạ. Việc ưu tiên lựa chọn tép từ các nguồn đánh bắt tự nhiên hoặc các cơ sở uy tín sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm phải hóa chất hay kim loại nặng. Trước khi chế biến, tép cần được rửa kỹ lưỡng qua nhiều lần nước để loại bỏ hoàn toàn bụi bẩn, rong rêu và các vi sinh vật bám trên vỏ.
Theo báo Sức khỏe & Đời sống, bên cạnh giá trị ẩm thực, người dùng cũng cần lưu ý một số vấn đề về sức khỏe. Tép riu, giống như nhiều loại hải sản khác, có thể gây dị ứng ở những người có cơ địa nhạy cảm.
Ngoài ra, do chứa hàm lượng purin nhất định, những người mắc bệnh gout nên tiêu thụ ở mức độ vừa phải để tránh làm tăng nồng độ axit uric trong máu. Trong quá trình chế biến, cần tránh nấu quá lâu hoặc ở nhiệt độ quá cao, vì điều này có thể làm hao hụt đi những dưỡng chất quý giá như axit béo omega-3.
Những công dụng nổi bật của tép riu
Nguồn omega-3 dồi dào, tốt cho tim mạch và não bộ
Tép chứa omega-3 - một loại axit béo không bão hòa giúp giảm cholesterol xấu, hỗ trợ tuần hoàn máu và giảm nguy cơ bệnh tim. Omega-3 còn tăng cường chức năng não, cải thiện trí nhớ, giảm căng thẳng và ngăn ngừa lão hóa sớm.
Cung cấp protein chất lượng cao
Tép là nguồn protein dễ tiêu hóa, hỗ trợ xây dựng cơ bắp, phục hồi mô và duy trì các chức năng tế bào. Đây là lựa chọn lý tưởng cho người tập thể thao, trẻ em đang phát triển hoặc người cần phục hồi sức khỏe.
Tép chứa vitamin E và B12, giúp nuôi dưỡng làn da mịn màng, mái tóc chắc khỏe
Giàu canxi và khoáng chất
Khi ăn cả vỏ, tép cung cấp lượng canxi tự nhiên dồi dào, giúp xương và răng chắc khỏe, phòng ngừa loãng xương. Ngoài ra, tép còn chứa phốt pho, magie và sắt, góp phần tăng cường sức khỏe tổng thể.
Hỗ trợ kiểm soát cân nặng
Với hàm lượng calo thấp và chất béo bão hòa ít, tép là thực phẩm lý tưởng cho người muốn giảm cân mà vẫn đảm bảo đủ dinh dưỡng. Protein trong tép giúp no lâu, giảm cảm giác thèm ăn.
Tăng cường sức đề kháng
Kẽm và selen trong tép củng cố hệ miễn dịch, bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng và hỗ trợ chức năng tuyến giáp. Các chất này cũng góp phần chống oxy hóa, làm chậm quá trình lão hóa.
Cải thiện sức khỏe da và tóc
Tép chứa vitamin E và B12, giúp nuôi dưỡng làn da mịn màng, mái tóc chắc khỏe. Các chất chống oxy hóa trong tép còn bảo vệ da khỏi tác hại của gốc tự do.
Hỗ trợ hệ thần kinh
Vitamin B12 trong tép giúp cải thiện chức năng thần kinh, giảm căng thẳng và tăng khả năng tập trung. Đây là dưỡng chất quan trọng cho người làm việc trí óc hoặc học sinh, sinh viên.
