Từ vụ hơn 10 tấn cá khoai "ngậm" formol cực độc: Hàng loạt vụ tẩm hóa chất vào thực phẩm đã bị triệt phá như thế nào?

Hơn 10 tấn cá khoai 10 tấn chứa formol

Mới đây, Công an tỉnh Thanh Hóa thông tin, Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Thanh Hóa đang phối hợp với các đơn vị chức năng xử lý vụ việc hơn 10 tấn cá khoai chứa chất formol.

Trước đó, lực lượng Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Thanh Hóa cùng Đội Quản lý thị trường số 9 (Chi cục Quản lý thị trường Thanh Hóa) phát hiện, bắt quả tang tài xế Nguyễn Thanh Phương (44 tuổi, ngụ xã Vân Canh, Gia Lai) điều khiển xe đầu kéo, kéo theo rơmooc, chở cá khoai chứa chất formol.

Formol là chất gì?

Theo PGS.TS Trần Hồng Côn, nguyên giảng viên khoa hóa Trường đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), formol hay formaldehit (CH₂O) là chất diệt khuẩn, chống thối, chống ôi rất mạnh.

Đây là dung dịch formaldehit trong nước, thường được dùng trong phòng thí nghiệm y tế để ướp xác, bảo quản mô, tiệt trùng dụng cụ, tuyệt đối không được sử dụng trong thực phẩm.

Trong công nghiệp, formaldehit được dùng làm nguyên liệu sản xuất nhựa ure-formaldehit, phenol-formaldehit, chất kết dính trong ván ép, ván dăm, đồ nội thất. Ngoài ra còn xuất hiện trong một số sản phẩm sát trùng, mỹ phẩm, thuốc uốn - duỗi tóc.

Việc đưa hóa chất này vào thực phẩm vì mục đích bảo quản là hành vi cực kỳ nguy hiểm.

Formol có thể xâm nhập cơ thể qua đường tiêu hóa, hô hấp, gây tác hại cấp và mạn tính. Khi hít phải, người dùng có thể bị viêm mũi, viêm phế quản, phù phổi; khi ăn phải, nguy cơ viêm dạ dày, ruột cấp tính, đau bụng, buồn nôn, tổn thương hệ bài tiết và các biến chứng nguy hiểm như phù nề thanh quản, hôn mê.

Ở mức độ nhẹ, ngộ độc biểu hiện bằng đau đầu, mệt mỏi; mức trung bình là khàn giọng, đau tức ngực, ho kéo dài; mức nặng có thể dẫn đến các tổn thương không hồi phục, đe dọa tính mạng, thông tin trên báo Tuổi Trẻ.

Tại thời điểm trên, tài xế Phương đang giao hơn 2 tấn cá khoai (đóng trong 101 thùng) cho các cửa hàng bán hải sản của ông Văn Tiến Dũng (42 tuổi, ngụ P.Nam Sầm Sơn, Thanh Hóa), bà Ngô Thị Hiển (48 tuổi) và ông Lê Văn Long (44 tuổi, đều ở phường Sầm Sơn, Thanh Hóa); hơn 7 tấn còn lại vẫn đang trên xe.  Đặc biệt, khi kiểm tra, lực lượng chức năng còn phát hiện trong các cửa hàng trên đang lưu trữ 1 tấn cá khoai đã thu mua từ trước đó.

Tại cơ quan công an, tài xế Nguyễn Thanh Phương khai nhận được Công ty T. (trụ sở tại Lạng Sơn) thuê vận chuyển 9,672 tấn cá khoai nhập khẩu từ Trung Quốc (qua cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị) đi giao cho các cửa hàng ở các tỉnh Thanh Hóa, Bình Định với công vận chuyển 20 triệu đồng.

Kết quả mẫu xét nghiệm cá khoai thu giữ, xác định tổng hơn 10 tấn (hơn 9 tấn do tài xế Phương vận chuyển và hơn 1 tấn cá khoai trong kho của 3 cửa hàng trên) đều có chứa chất formol từ 90 - 105 mg/kg.

Được biết, trước đó, cơ quan chức năng đã phát hiện bắt giữ nhiều vụ dùng hóa chất tẩm vào thực phẩm.

Dùng hóa chất "hô biến" thịt heo thành thịt bò

Mới đây, thông tin trên báo Người lao động, Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP.HCM cho biết đã khởi tố vụ án, khởi tố 7 bị can liên quan đến hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, cụ thể là làm giả thịt bò từ thịt heo để đưa ra thị trường tiêu thụ với số lượng lớn. 

Cụ thể, Công an TP.HCM đã khởi tố Lê Quang Quyết (SN 1992), Nguyễn Đức Đạt (SN 1992) cùng 5 người khác về tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm", trong đó Lê Quang Quyết được xác định là chủ mưu, cầm đầu. 

Trước đó, ngày 15/11, Phòng Cảnh sát kinh tế phối hợp Công an phường Thới An (TP.HCM) kiểm tra một cơ sở chế biến thực phẩm tại địa chỉ số 46 đường D2, khu phố 37, phường Thới An.

Tại đây, lực lượng chức năng phát hiện chủ cơ sở Lê Quang Quyết cùng các nhân viên đang trực tiếp tổ chức sản xuất thịt bò nghi giả. Đồng thời, một nhân viên khác bị phát hiện đang vận chuyển hơn 36 kg thịt bò thành phẩm nghi giả để giao cho khách hàng.

Tiếp tục mở rộng điều tra, ngày 16/11, cơ quan công an kiểm tra thêm một địa điểm tại số 144/2 đường số 6, phường Hiệp Bình do Nguyễn Đức Đạt làm chủ hộ kinh doanh. 

Tại đây, lực lượng chức năng thu giữ 247 kg thịt bò nghi giả thành phẩm cùng nhiều máy móc, dụng cụ và hóa chất phục vụ việc biến thịt heo thành thịt bò giả.

Kết quả điều tra xác định, cơ sở của Lê Quang Quyết hoạt động từ tháng 2/2025 nhưng không đăng ký kinh doanh, không thực hiện nghĩa vụ thuế và không ký kết hợp đồng lao động. 

Quyết khai nhận được Nguyễn Đức Đạt hướng dẫn quy trình sản xuất thịt heo giả thịt bò, đồng thời cung cấp nguyên liệu là thịt heo và hóa chất Sodium Metabisulfite. 

Trung bình mỗi ngày, các đối tượng sản xuất khoảng 600 kg thịt bò giả, tiêu thụ cho khoảng 75 quán ăn tại TPHCM và các khu vực lân cận, thu lợi bất chính từ 15.000 đến 40.000 đồng/kg. 

Sodium metabisulfite (Na₂S₂O₅) là một chất bảo quản, chống oxy hóa thường dùng trong thực phẩm, đồ uống, dược phẩm và xử lý công nghiệp.

Có thể gây kích ứng, khó thở, đặc biệt ở người hen suyễn, trường hợp nặng có thể gây co thắt phế quản; dùng nhiều có thể gây đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn; tăng gánh nặng gan, thận khi tiếp xúc kéo dài, liều cao, theo báo Người lao động.

Giá đỗ ngâm chất cấm ở Lào Cai, Nghệ An

Theo báo Vietnamnet, vào tháng 4/2025, Công an tỉnh Lào Cai đã phát hiện, triệt phá 2 cơ sở trên địa bàn TP. Lào Cai cũ dùng hóa chất độc hại để sản xuất gần 350 tấn giá đỗ bán ra thị trường.

Cụ thể, thời điểm kiểm tra (ngày 23/5), lực lượng chức năng phát hiện tại nhà ông Lưu Văn Vẽ (56 tuổi, trú tại số nhà 360, đường Lê Thanh, phường Bắc Cường cũ) có 271 thùng có thể tích khoảng 15 lít, chứa giá đỗ các loại, tổng trọng lượng khoảng 2,5 tấn giá đỗ.

Tại nhà ông Tạ Văn Hải (54 tuổi, trú tại thôn Sơn Mãn 2, xã Vạn Hòa cũ), cơ quan chức năng phát hiện 602 thùng chứa giá đỗ các loại, trong đó có 313 thùng chứa khoảng 4,1 tấn giá đỗ thành phẩm (loại ủ 5 ngày) đang chuẩn bị vận chuyển bán ra thị trường.

Lực lượng chức năng cũng thu giữ một số dung dịch đã pha chế để phục vụ việc sản xuất giá đỗ cùng các tang vật khác. Kết quả trưng cầu giám định tại Viện Khoa học hình sự Bộ Công an xác định các dung dịch trên là chất 6-Benzylaminopurine (6-BAP).

Trước đó, ngày 11/4, cơ quan Công an tỉnh Nghệ An phối hợp với các đơn vị liên quan đồng loạt tiến hành kiểm tra hành chính 4 cơ sở sản xuất giá đỗ ở TP. Vĩnh cũ

6-Benzylaminopurine (6-BAP) là chất độc hại, không được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm, gây tác hại cho sức khoẻ con người. Việc sử dụng chất này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng, bao gồm tổn thương gan, thận, phổi và nguy cơ dẫn đến tử vong nếu tiếp xúc lâu dài, theo báo Vietnamnet.

Lực lượng chức năng thu giữ tang vật gần 2.000 lu giá đỗ với tổng khối lượng khoảng 25 tấn, 25 lít dung dịch hóa chất “nước kẹo” nguyên chất (chất 6-Benzylaminopurine) và 150 lít dung dịch đã pha chế dùng để tưới lên giá đỗ, cùng nhiều vật dụng, tài liệu liên quan. 

Quá trình điều tra mở rộng, cơ quan công an xác định, từ năm 2024 đến khi bị phát hiện, các đối tượng gồm: Lưu Mạnh Hưởng (32 tuổi), Lưu Văn Trung (28 tuổi), Trần Khắc Duy (35 tuổi) và Nguyễn Văn Hướng (27 tuổi) đã sản xuất và tiêu thụ ra thị trường khoảng 3.500 tấn giá đỗ thành phẩm có chứa hóa chất độc hại.

Những sản phẩm này được phân phối đến nhiều chợ dân sinh, cửa hàng rau củ trên địa bàn tỉnh và các địa phương lân cận.

Không chỉ dừng ở xử phạt hành chính

Liên quan đến vụ phát hiện hơn 10 tấn cá khoai "ngậm" formol cực độc, theo báo Pháp luật TP.HCM, Luật sư Trương Ngọc Liêu, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, cho biết, theo khoản 1 Điều 5 Luật An toàn thực phẩm 2010 thì “sử dụng nguyên liệu không thuộc loại dùng cho thực phẩm để chế biến thực phẩm” là một trong những hành vi bị nghiêm cấm. Điều 6 luật này cũng quy định nếu sản xuất, kinh doanh thực phẩm vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường và khắc phục hậu quả theo quy định của pháp luật.

Cùng với đó, điểm a khoản 1 Điều 7 Thông tư 24/2019/TT-BYT quy định việc sử dụng phụ gia trong thực phẩm phải bảo đảm “được phép sử dụng và đúng đối tượng thực phẩm”. Trong khi đó, Phụ lục 1 - Danh mục phụ gia thực phẩm được phép sử dụng trong thực phẩm Ban hành kèm theo Thông tư số 24/2019/TT-BYT thì formol không có trong danh mục phụ gia thực phẩm được phép sử dụng. Do đó, việc sử dụng formol làm phụ gia thực phẩm có thể bị xử lý tuỳ theo mức độ của hành vi vi phạm.

Với tính chất và quy mô vi phạm như công bố, người thực hiện hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm theo Điều 317 Bộ luật Hình sự năm 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2025). Hình phạt thấp nhất đối với tội danh này là phạt tiền từ 100 triệu đồng đối với trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 317. Trường hợp phạm tội thuộc các tình tiết tăng nặng theo khoản 4, mức hình phạt cao nhất có thể lên đến 20 năm tù. Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng (nếu không áp dụng là hình phạt chính), cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm theo khoản 5 Điều 317.

Việc xác định khung hình phạt phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giá trị của sản phẩm vi phạm; tính chất của loại hóa chất, phụ gia được sử dụng; số lượng người bị ngộ độc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe; tỉ lệ tổn thương cơ thể và các hậu quả khác.

Trong vụ việc này, dù hậu quả chết người chưa xảy ra, nhưng nếu cơ quan chức năng giám định và chứng minh được hành vi sử dụng chất cấm là formol, đồng thời xác định được giá trị của lô sản phẩm vi phạm đạt mức tối thiểu để truy cứu trách nhiệm hình sự (từ 10 triệu đồng trở lên), thì người vi phạm vẫn có thể bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm.