Đài DW (Đức) mới đây đưa tin, sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2/2022, nhiều người Ukraine nói tiếng Nga đã quyết định cố không sử dụng tiếng Nga trong cuộc sống hàng ngày và chỉ nói tiếng Ukraine.
Nhưng theo thời gian, động lực ban đầu này dường như đã lắng xuống, và một số người Ukraine nói tiếng Nga đã quay trở lại với thói quen cũ. Một tỷ lệ đáng kể thanh thiếu niên trong trường học, và đôi khi cả giáo viên người Ukraine, vẫn tiếp tục nói tiếng Nga với nhau.
Theo một nghiên cứu do Cơ quan Dịch vụ Chất lượng Giáo dục Nhà nước Ukraine (SSEQU) và Ủy ban Bảo vệ Ngôn ngữ Ukraine thực hiện vào tháng 4 và tháng 5/2025, việc sử dụng tiếng Ukraine trong trường học vẫn tiếp tục tăng. Khoảng 48% học sinh được khảo sát tại Ukraine - một quốc gia song ngữ - cho biết họ giao tiếp hoàn toàn bằng tiếng Ukraine với nhau, tăng 7% so với năm học trước.
Tuy nhiên, kết quả này không đồng đều tại tất cả các vùng của Ukraine. Ở thủ đô Kyiv, có một xu hướng tiêu cực: tỷ lệ học sinh chỉ sử dụng tiếng Ukraine đã giảm 10%, xuống còn 17%.
Oksana - người không muốn tiết lộ tên thật, là giáo viên tại một trường học ở Kyiv - nói với DW rằng: "Các em học sinh nói tiếng Ukraine trong lớp, nhưng khi chuông reo, các em bắt đầu nói tiếng Nga với nhau."
"Thậm chí chúng tôi còn có một cậu bé muốn nói tiếng Nga trong lớp. Gia đình cậu ấy nói tiếng Nga, và cậu ấy gặp khó khăn trong việc hiểu tiếng Ukraine", Oksana nói.
Iryna - một học sinh tại một trường khác ở Kyiv - cũng kể một câu chuyện tương tự. "Hầu hết các bạn nữ trong lớp chúng tôi nói tiếng Ukraine, nhưng gần như tất cả các bạn nam đều nói tiếng Nga", cô cho biết.
Bản thân Iryna nói tiếng Ukraine cả ở nhà và ở trường. Cô nói rằng thỉnh thoảng mình cũng nói tiếng Surzhyk - một ngôn ngữ pha trộn giữa tiếng Nga và tiếng Ukraine, phổ biến ở một số vùng.
Nhiều người di tản tại Ukraine nói tiếng Nga
Olena Ivanovska - Ủy viên Ủy ban Bảo vệ Ngôn ngữ Nhà nước Ukraine - cho rằng sự suy giảm sử dụng tiếng Ukraine trong học sinh ở Kyiv là do có một lượng lớn người di tản từ các vùng phía đông của Ukraine, nơi có số lượng người nói tiếng Nga cao nhất tại nước này.
Giáo viên Oksana đồng ý với nhận định này, dẫn chứng trường hợp một học sinh đến từ gia đình như vậy, người mà cô nói rằng "nói tiếng Ukraine với tôi, và khi bố em đến đón, em ấy lập tức chuyển sang nói tiếng Nga."
Oleksiy Antypovych - một nhà xã hội học và là người đứng đầu Nhóm Nghiên cứu Rating, một tổ chức nghiên cứu của Ukraine - không ngạc nhiên trước việc có rất nhiều người nói tiếng Nga ở thủ đô Ukraine.
"Tại Kyiv, khoảng 50% người dân nói tiếng Ukraine, gần 20% nói tiếng Nga, và 30% nói cả hai ngôn ngữ. Trên thực tế, số người ở Kyiv nói tiếng Nga nhiều gấp đôi so với mức trung bình của toàn dân Ukraine", ông Antypovych nói với DW, trích dẫn một nghiên cứu mà viện của ông đã thực hiện.
Theo nhà xã hội học này, khi xung đột với Nga bắt đầu, đã có "một sự huy động lớn các lực lượng nội bộ liên quan đến các biểu tượng quốc gia của Ukraine", nhưng kể từ năm 2024, "tiếng Nga lại hiện diện trên đường phố, đặc biệt là ở Kyiv, và việc nói tiếng Nga không còn bị coi là điều cấm kỵ nữa".
Tuy nhiên, ông chỉ ra rằng tỷ lệ người nói tiếng Ukraine trong cuộc sống hàng ngày vẫn ổn định.
"Chỉ lòng yêu nước thôi là chưa đủ"
Ủy viên Ủy ban Bảo vệ Ngôn ngữ Nhà nước Ukraine Ivanovska tin rằng vẫn cần rất nhiều nỗ lực để tạo ra một môi trường nói tiếng Ukraine bên ngoài lớp học.
"Lòng yêu nước thôi chưa đủ. Cần có ý chí của nhà nước và một chính sách nhất quán về ngôn ngữ mà giáo viên và các nhà quản lý trường học sử dụng", bà nói.
Đây là lý do tại sao bà Ivanovska cho rằng việc "Quốc hội [Ukraine] thông qua dự luật để đảm bảo môi trường sử dụng tiếng Ukraine trong các cơ sở giáo dục là điều thiết yếu".
Được đưa ra vào tháng 10/2024, dự luật định nghĩa thuật ngữ "môi trường học tập bằng tiếng Ukraine". Dự luật quy định rằng quá trình giáo dục không chỉ bao gồm các bài học mà còn cả giờ giải lao, giao tiếp trong khuôn viên trường học và các hoạt động giáo dục khác. Nếu được thông qua, chính quyền Ukraine sẽ buộc phải xây dựng một hệ thống đánh giá kỹ năng ngôn ngữ của trẻ em. Tuy nhiên, dự luật không đề xuất các biện pháp trừng phạt học sinh hoặc phụ huynh giao tiếp bằng tiếng Nga.
"Chúng ta cũng cần làm rõ với các bậc phụ huynh nói tiếng Nga với con cái ở nhà rằng con cái họ sẽ gặp bất lợi đáng kể khi bắt đầu đi học so với những đứa trẻ có tiếng mẹ đẻ là tiếng Ukraine", bà Ivanovska nói.
Bà Ivanovska cho rằng chỉ luật pháp thôi là chưa đủ, mà còn cần có cả nội dung chất lượng cao bằng tiếng Ukraine.
Cần có nội dung đa dạng bằng tiếng Ukraine
Valentyna - mẹ của một học sinh lớp bảy tại một trường khác ở Kyiv - tin rằng còn có một lý do khác khiến nhiều học sinh nói tiếng Nga.
"Theo tôi, đó là do sự chiếm ưu thế của nội dung tiếng Nga trên YouTube và mạng xã hội. Chúng cũng chơi các trò chơi trực tuyến mà trong đó chúng giao tiếp bằng tiếng Nga", bà nói với DW.
Andriy Shymanovski - một blogger nổi tiếng người Ukraine - cũng cho rằng các nội dung tiếng Nga có tác động rất lớn đến trẻ em Ukraine.
"Chúng tôi không có bất kỳ blogger nhí người Ukraine nào tạo ra nội dung thú vị về các thí nghiệm, trò đùa và thử thách", anh nói với DW.
"Nếu không có gì hài hước bằng tiếng Ukraine, chúng ta sẽ gặp bất lợi", anh nói lý do trẻ em Ukraine chia sẻ nội dung tiếng Nga là vì chúng thấy nó thú vị hơn. "Đó là lý do tại sao chúng ta [Ukraine] cần nhiều loại nội dung đa dạng bằng tiếng mẹ đẻ, chứ không chỉ là nội dung học thuật."
Duy Nguyễn
Theo DW
