Theo thống kê của Tổ Chức Ghi Nhận Ung Thư Toàn Cầu GLOBOCAN, ung thư đại trực tràng là loại ung thư được chẩn đoán phổ biến thứ ba và là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng thứ hai trên toàn thế giới. Riêng năm 2022, căn bệnh này gây ra hơn 1,9 triệu ca mắc mới và gần 904.000 ca tử vong.
ThS.BSCKI BSNT Ngô Văn Tân, Phòng khám Hỗ trợ điều trị ung thư, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (Cơ sở 3), cho biết quá trình thăm khám gần đây ghi nhận số bệnh nhân trẻ mắc ung thư đại trực tràng đang tăng lên đáng kể. Có những trường hợp chỉ mới 20–30 tuổi đã mắc bệnh, thấp hơn nhiều so với độ tuổi trung bình của nhóm bệnh lý này (thường 50–60 tuổi). Nếu xu hướng này tiếp tục, số ca ung thư đại trực tràng ở người dưới 50 tuổi có thể tăng gần gấp đôi vào năm 2030.
BS Tân cho biết: “Ở người lớn tuổi, ung thư đại trực tràng thường tiến triển chậm. Quá trình hình thành polyp rồi chuyển thành ung thư kéo dài nhiều năm, đôi khi cả chục năm, gắn với sự lão hóa tự nhiên của tế bào”.
Ngược lại, ở người trẻ, nhiều trường hợp mắc bệnh dù ở giai đoạn sớm nhưng lại mang đặc tính ác tính mạnh, có xu hướng xâm lấn nhanh, thậm chí di căn ngay khi vừa phát hiện.
Nền tảng bệnh học ở người trẻ cũng có sự khác biệt. Họ có thể mang các đột biến gen, rối loạn miễn dịch hoặc sự thay đổi bất thường của hệ vi sinh đường ruột. Một số nghiên cứu cho thấy: tỷ lệ bệnh nhân trẻ tuổi được chẩn đoán ung thư đại trực tràng ở giai đoạn IV lên tới 38,7%, trong khi giai đoạn I chỉ chiếm 3,2%. Điều này cho thấy bệnh ở người trẻ thường được phát hiện muộn và tiên lượng nặng hơn.
Vì sao ung thư đại trực tràng gia tăng ở người trẻ?
Theo BS Tân, có hai nhóm nguyên nhân chính lý giải tình trạng gia tăng bệnh ở người trẻ:
1. Lối sống và chế độ ăn uống thay đổi quá nhanh
So với vài chục năm trước, thói quen ăn uống hiện nay đã khác biệt rất nhiều. Người trẻ tiêu thụ nhiều thịt đỏ, đồ ăn nhanh, thức ăn chế biến sẵn, ít ăn rau xanh và chất xơ. Những yếu tố này khiến đại tràng chịu tổn thương mạn tính, tăng nguy cơ hình thành polyp và ung thư.
2. Thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh
Ít vận động, ngồi quá lâu, béo phì, stress kéo dài, sử dụng rượu bia, hút thuốc lá và thức khuya cũng là các yếu tố nguy cơ cao. Tất cả tạo nên môi trường bất lợi cho tế bào, thúc đẩy tình trạng viêm mạn tính và đột biến.
Một phần nhỏ bệnh nhân trẻ mắc bệnh do yếu tố di truyền, song tỷ lệ này rất thấp so với nguyên nhân từ lối sống.
Dấu hiệu cảnh báo sớm không nên bỏ qua
Ung thư đại trực tràng vẫn có thể phát hiện sớm nếu người trẻ chú ý tới các thay đổi bất thường của cơ thể. Những dấu hiệu cảnh báo quan trọng gồm:
- Thay đổi thói quen đại tiện: lúc táo, lúc lỏng, phân nhỏ dẹt, cảm giác đi xong vẫn chưa hết phân.
- Xuất hiện máu trong phân.
- Đau bụng âm ỉ kéo dài, nhất là vùng hố chậu trái.
- Sụt cân bất thường không rõ nguyên nhân.
- Thiếu máu thiếu sắt dù không tìm thấy nguyên nhân cụ thể.
Các triệu chứng này dễ bị bỏ qua hoặc nhầm với rối loạn tiêu hóa thông thường, khiến người trẻ chủ quan và đi khám muộn.
Tầm soát – con đường hiệu quả nhất
BS Tân nhấn mạnh: “Tầm soát là phương pháp duy nhất giúp phát hiện ung thư đại trực tràng ở giai đoạn sớm”.
- Người không có yếu tố nguy cơ nên tầm soát từ tuổi 45.
- Trong bối cảnh bệnh trẻ hóa, những người có lối sống kém lành mạnh hoặc có triệu chứng mơ hồ nên cân nhắc tầm soát từ 40 tuổi.
- Người có tiền sử gia đình, hội chứng di truyền hoặc mang đột biến gen nguy cơ cao phải tầm soát sớm hơn, có khi từ 25–30 tuổi.
Phương pháp hiệu quả nhất vẫn là nội soi đại tràng toàn bộ, cho phép quan sát trực tiếp, phát hiện polyp và sinh thiết khi cần. Các xét nghiệm phân hoặc xét nghiệm máu ẩn trong phân chỉ mang tính sàng lọc bổ trợ.
Cách phòng ngừa ung thư đại trực tràng ở người trẻ
Để giảm nguy cơ mắc bệnh, BS Tân khuyến cáo:
- Ăn uống điều độ, ưu tiên rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế thịt đỏ và đồ nướng rán.
- Duy trì cân nặng hợp lý.
- Vận động ít nhất 150 phút/tuần.
- Giảm stress, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya.
- Hạn chế rượu bia, tuyệt đối không hút thuốc.
- Bảo vệ hệ vi sinh đường ruột, tránh dùng kháng sinh bừa bãi.
“Ung thư đại trực tràng ở người trẻ không phải điều không thể ngăn ngừa. Nó là kết quả của lối sống, chế độ ăn uống và cách chăm sóc cơ thể. Quan trọng nhất là mỗi người cần lắng nghe cơ thể mình và tầm soát định kỳ để phát hiện sớm”, BS Tân nhấn mạnh.
Ngọc Minh
