Ở các vùng hồ rộng như Na Hang (Tuyên Quang), Hòa Bình, Thác Bà hay Trị An, ngư dân lâu năm đều truyền tai nhau về sự tồn tại của những con cá "khổng lồ". Có con được mô tả dài hơn sải tay người lớn, thân to như chiếc thùng phuy, mỗi lần quẫy nước tạo thành những đợt sóng lan rộng. Không ít người gọi chúng bằng cái tên vừa nửa đùa nửa thật: "quái ngư".
Năm 2023, trong quá trình dùng vó đánh bắt cá trên hồ thủy điện Tuyên Quang, anh Phùng Xuân Sơn (tại Tuyên Quang) đã bắt được một con cá mè có kích thước "khủng", trọng lượng lớn hiếm thấy.
"Quái ngư" là chú cá mè nặng gần 50 kg, được xem là cá thể cá mè lớn hiếm hoi từng được người dân đánh bắt trên lòng hồ từ trước đến nay. Do cá quá lớn và khỏe, nhiều người đã phải cùng nhau hỗ trợ mới có thể kéo cá lên.
Trước đó, vào tháng 9/2021, tại chính khu vực hồ thủy điện Tuyên Quang, một người dân khác cũng từng bắt được một con cá mè nặng khoảng 44 kg, khiến nhiều người không khỏi ngỡ ngàng.
Vì sao cá có thể lớn đến vậy?
Theo các chuyên gia thủy sản, cá "khủng" không phải là loài mới hay sinh vật bí ẩn. Phần lớn chúng vẫn là những loài cá nước ngọt quen thuộc như: cá mè, cá trắm cỏ, cá trắm đen hay cá chép. Sự khác biệt nằm ở điều kiện môi trường sống.
Các hồ thủy điện và hồ tự nhiên lớn có diện tích mặt nước rộng, độ sâu lớn, ít bị khai thác cạn kiệt. Nguồn thức ăn tự nhiên như: tảo, sinh vật phù du, rong rêu dồi dào giúp cá sinh trưởng liên tục trong nhiều năm. Khi không bị đánh bắt sớm, cá có thể sống hàng chục năm và đạt kích thước vượt xa tưởng tượng.
Đặc biệt, cá mè là loài cá nước ngọt có tập tính ăn lọc sinh vật phù du, chủ yếu sinh sống ở tầng nước giữa và tầng mặt của các sông, hồ lớn. Chúng thường di chuyển theo đàn, ưa môi trường nước rộng, yên tĩnh và giàu nguồn thức ăn tự nhiên như tảo, vi sinh vật. Nhờ tập tính này, cá mè không phải tranh giành mồi quyết liệt, có điều kiện sinh trưởng ổn định trong thời gian dài. Khi sống ở các hồ thủy điện hoặc hồ tự nhiên ít bị tác động, cá mè có thể lớn rất nhanh, thân to bản, đầu lớn, sức bơi khỏe, tạo nên những cá thể khổng lồ hiếm gặp dưới lòng nước sâu.
Với người dân sống quanh hồ, cá khổng lồ vừa gây tò mò, vừa tạo ra sự dè chừng. Nhiều ngư dân cho biết họ tránh thả lưới ở những vùng nước sâu từng xuất hiện cá lớn, không phải vì sợ cá tấn công người, mà lo lưới rách, thuyền lật do cá quá khỏe.
Đằng sau sự xuất hiện của những con cá "khủng" là lời nhắc nhở về môi trường: chỉ khi nguồn nước còn trong lành, hệ sinh thái được bảo tồn, cá mới có thể sinh trưởng lớn đến như vậy. Những "thủy quái" dưới lòng hồ, vì thế, không chỉ là câu chuyện ly kỳ, mà còn là minh chứng sống cho giá trị của việc gìn giữ thiên nhiên.
Minh Khang
