Chùa Tượng Sơn nằm trong địa giới hành chính xã Sơn Giang, huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh), thuộc quần thể danh thắng, di tích Hải Thượng Lãn Ông và cách nhà thờ Lê Hữu Trác khoảng 2km về phía Đông.
Theo hồ sơ khoa học xếp hạng di tích, chùa Tượng Sơn được xây dựng từ thời hậu Lê - Thế kỷ XVIII. Gia phả của họ Lê Hữu (ở Hương Sơn), thì bà tham đốc, vợ thứ 2 của Tả hiệu điểm Tham đốc Quận công Bùi Tướng Công” đã tác ý lập ra chùa này để tu tập và thờ phụng tổ gốc ở huyện Đông Thành, phủ Diễn Châu (Nghệ An).
Bà tham đốc chính là mẹ đẻ của bà Bùi Thị Thưởng. Ông Lê Hữu Mưu và bà Bùi Thị Thưởng chính là thân mẫu và thân phụ của Đại danh y Lê Hữu Trác.
Lúc sinh thời, bà Bùi Thị Thưởng đã cùng các con là Lê Hữu Tán (hiệu là Thạch Trai) và Lê Hữu Trác (hiệu là Hải Thượng Lãn Ông) với mẹ đẻ xây dựng chùa này. Thời kỳ về ở vườn đào (xã Sơn Quang), Lê Hữu Trác thường dạo ra sông Ngàn Phố xem phong cảnh, leo núi Voi tìm thuốc rồi đến chùa Tượng Sơn nghỉ ngơi.
Chùa Tượng Sơn là thờ Phật nơi chính điện. Nhưng từ xưa, phía bên trái trong khuôn viên của chùa đã bố trí khu thờ liệt tổ nội ngoại của Lê Hữu Trác (họ Lê Hữu của cha và họ Bùi của mẹ). Hiện nay, tại khuôn viên chùa còn rất nhiều ngôi mộ cổ. Một trong những ngôi mộ ấy có khắc ghi dòng chữ: “Tham đốc Đặng Quận công - Bùi thứ thất - Tự phu nhân”. Đây chính là mộ của bà Đặng Phùng Hựu vợ của Tham đốc Quận công Bùi Phan Hữu, tức là mẹ của bà Bùi Thị Thưởng (bà Thưởng là mẹ của Lê Hữu Trác).
Giờ đây, các thế hệ trụ trì và phật tử của chùa Tượng Sơn đã sửa chữa và tôn tạo; đồng thời xây dựng thêm nhà thờ và tượng đài cụ Lê Hữu Trác ngay phía trước khu mộ cổ.
Xuân Hồng - Quốc Hoàn
