Dinh Độc Lập là công trình kiến trúc đặc sắc, di tích lịch sử đặc biệt - nơi lưu giữ dấu ấn về ngày chiến thắng, kết thúc Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng miền nam, thống nhất đất nước. Dinh Độc Lập không chỉ mang vẻ đẹp kiến trúc mà còn là biểu tượng của nền hòa bình, thống nhất, là điểm tham quan hút khách bậc nhất ở Thành phố Hồ Chí Minh mỗi dịp 30/4.
Ngày mai 30/4/2025, trước Dinh Độc Lập sẽ diễn ra sự kiện trọng đại: Lễ diễu binh, diễu hành cấp quốc gia kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).
Vậy Dinh Độc Lập - nơi lưu giữ dấu ấn sau 50 năm giải phóng có lịch sử như thế nào?
Tiền thân là Dinh Norodom
Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng tấn công Ðà Nẵng mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Năm 1867, Pháp chiếm xong lục tỉnh Nam kỳ (Biên Hoà, Gia Định, Ðịnh Tường, Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên). Năm 1868, chính quyền Pháp bắt đầu cho thiết kế và xây dựng tại trung tâm thành phố Sài Gòn một Dinh thự làm nơi ở cho Thống đốc Nam kỳ, khi xây xong có tên gọi là Dinh Norodom.
Dinh Norodom. Ảnh: https://dinhdoclap.gov.vn/
Công trình do viên thống đốc Pháp tại miền Nam Việt Nam là La Grandière đặt viên đá đầu tiên khởi công xây dựng ngày 23/2/1868 và hoàn tất vào năm 1871. Từ 1887 – 1945, nhiều đời toàn quyền Pháp đã sử dụng dinh thự này làm nơi ở và làm việc trong suốt thời kỳ xâm lược Ðông Dương.
Ngày 09/3/1945, phát xít Nhật đảo chính Pháp, độc chiếm Ðông Dương, Dinh Norodom là nơi làm việc của chính quyền Nhật ở Việt Nam.
Tháng 9/1945, Nhật thất bại trong chiến tranh thế giới thứ II, Pháp trở lại chiếm Nam Bộ, Dinh Norodom là trụ sở làm việc của bộ máy chiến tranh xâm lược của Pháp ở Việt Nam.
Ngày 07/5/1954, thực dân Pháp thất bại nặng nề trong chiến dịch Ðiện Biên Phủ buộc phải ký Hiệp định Gienève và rút khỏi Việt Nam. Mỹ tìm cách nhảy vào thực hiện ý đồ xâm chiếm miền Nam, Việt Nam tạm thời bị chia cắt thành 2 miền, miền Bắc là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, còn miền Nam là Quốc gia Việt Nam.
Ngày 07/9/1954, Dinh Norodom được bàn giao giữa đại diện chính phủ Pháp, Ðại tướng Paul Ely với đại diện chính quyền Sài Gòn là Thủ tướng Ngô Ðình Diệm. Ngô Ðình Diệm đã quyết định đổi tên Dinh thành Dinh Ðộc Lập.
Ngày 26/10/1955, Ngô Đình Diệm đã truất phế Quốc trưởng Bảo Đại, thành lập chính quyền Việt Nam Cộng hòa và lên làm Tổng thống. Từ đó Dinh Ðộc Lập trở thành nơi ở của gia đình Ngô Ðình Diệm và là nơi chứng kiến nhiều biến cố chính trị.
Ngô Ðình Diệm đã duy trì chế độ độc tài gia đình trị, dồn dân vào ấp chiến lược, thi hành luật 10/59, không những gây phẫn uất trong nhân dân mà còn gây ra sự bất bình trong nội các chính quyền Sài Gòn.
Ngày 27/02/1962, phe đảo chính đã cử hai viên phi công quân đội Sài Gòn là Nguyễn Văn Cử và Phạm Phú Quốc lái 2 máy bay AD6 ném bom làm sập toàn bộ phần chính cánh trái của Dinh.
Do không thể khôi phục lại, Ngô Ðình Diệm đã cho san bằng và xây một dinh thự mới ngay trên nền đất cũ theo đồ án thiết kế của Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ – người Việt Nam đầu tiên đạt giải Khôi nguyên La Mã.
KTS Ngô Viết Thụ. Ảnh: Tiền Phong
Ngô Ðình Diệm quyết định khởi công xây dựng Dinh ngày 01/7/1962. Trong thời gian xây dựng Dinh mới, gia đình Ngô Ðình Diệm tạm thời chuyển sang sống tại Dinh Gia Long (hiện nay là Bảo tàng thành phố Hồ Chí Minh).
Công trình đang xây dựng dở dang thì Ngô Ðình Diệm bị phe đảo chính giết chết ngày 02/11/1963. Do vậy, ngày khánh thành Dinh 31/10/1966, người chủ tọa buổi lễ là Nguyễn Văn Thiệu, Chủ tịch Uỷ ban lãnh đạo quốc gia.
Ngô Ðình Diệm là người khởi xướng xây dựng Dinh Ðộc Lập nhưng ông ta không được sống ở đây một ngày nào, mà người có thời gian sống ở Dinh thự này lâu nhất là Tổng thống Đệ nhị Việt Nam Cộng hòa Nguyễn Văn Thiệu (từ tháng 10/1967 đến 21/4/1975).
Dinh Độc Lập là sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc hiện đại và bố cục truyền thống, nằm ở điểm kết lý tưởng của trục đường Lê Duẩn. Nơi đây có kiến trúc thoáng đãng, đường nét thanh thoát, có chiều cao 26m, tổng diện tích sử dụng lên tới 20.000m².
Dinh Độc Lập khi mới xây dựng xong. Ảnh: Tiền Phong
Dinh gồm 3 tầng chính, 2 tầng lửng, tầng nền, 2 tầng hầm và sân thượng có thể đón máy bay trực thăng. Hơn 100 phòng được thiết kế với công năng khác nhau: phòng khánh tiết, phòng họp nội các, phòng làm việc Tổng thống, Phó Tổng thống, phòng tiếp khách, phòng đại yến…
Điểm nổi bật trong thiết kế là mặt tiền mang hình ảnh rèm trúc cách điệu, gợi nhắc đến kiến trúc truyền thống Việt Nam. Các chi tiết nội thất và bố cục công trình đều mang ý nghĩa triết lý phương Đông và nét văn hóa dân tộc. Tổng thể dinh được xây dựng theo hình chữ CÁT, tượng trưng cho sự tốt lành, may mắn.
Báo VnExpress cho biết, với chi phí xây dựng tương đương 150.000 lượng vàng, Dinh Độc Lập là công trình có quy mô lớn và hiện đại bậc nhất miền Nam Việt Nam thời bấy giờ.
Khoảnh khắc lịch sử hào hùng ở Dinh Độc Lập
Bằng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, 10h45’ ngày 30/4/1975, xe tăng mang số hiệu 843 của quân giải phóng thuộc Ðại đội 4, Tiểu đoàn 1, Lữ đoàn xe tăng 203, Quân đoàn 2 dẫn đầu đội hình đã húc nghiêng cổng phụ của Dinh Ðộc Lập, tiếp đó xe tăng mang số hiệu 390 đã húc tung cổng chính tiến thẳng vào Dinh.
Xe tăng quân giải phóng húc đổ cổng chính Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975. Ảnh: Francoise Demulder
11h30’ cùng ngày, Trung úy Bùi Quang Thận – Ðại đội trưởng chỉ huy xe tăng 843 đã hạ lá cờ 3 sọc xuống, kéo lá cờ mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam lên. Cờ phấp phới tung bay trên nóc Dinh, kết thúc 30 năm chiến tranh gian khổ và anh dũng của dân tộc Việt Nam.
Cũng chính vào giờ phút này, Tổng thống cuối cùng của chế độ Việt Nam Cộng hòa là Dương Văn Minh cùng toàn bộ nội các của chính quyền Sài Gòn phải tuyên bố đầu hàng vô điều kiện chính quyền cách mạng.
Dinh Độc Lập ngày nay. Ảnh: https://dinhdoclap.gov.vn/
Dưới sự lãnh đạo của Ðảng Cộng sản Việt Nam, quân và dân ta đã thực hiện được ý nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Nhân dân 2 miền Nam – Bắc sum họp một nhà. Tinh thần và ý chí của nhân dân Việt Nam là độc lập dân tộc và thống nhất đất nước đã toàn thắng.
Năm 1976, công trình được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia. Đến năm 1990, Dinh chính thức mở cửa phục vụ khách tham quan và năm 2009 được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.
Ngày nay, Dinh Ðộc Lập là di tích quốc gia đặc biệt được đông đảo du khách trong nước và nước ngoài đến tham quan và là nơi hội họp, tiếp khách của các cấp lãnh đạo trung ương cũng như của thành phố.
Dinh Độc Lập ngày nay. Ảnh: https://dinhdoclap.gov.vn/
Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), TP. HCM sẽ tổ chức lễ diễu binh, diễu hành quy mô lớn vào lúc 6h30 ngày 30/4, với sự tham gia của 13.000 cán bộ, chiến sĩ.
TP. HCM sẽ tổ chức lễ diễu binh, diễu hành quy mô lớn vào lúc 6h30 ngày 30/4, với sự tham gia của 13.000 cán bộ, chiến sĩ. Ảnh: Nhóm PV
Lộ trình đoàn diễu hành sẽ đi từ đường Lê Duẩn – Nguyễn Bỉnh Khiêm, tiến về Dinh Độc Lập (Hội trường Thống Nhất), sau đó chia thành 4 hướng để trở về điểm tập kết. Sự kiện này hứa hẹn thu hút đông đảo người dân và du khách tới tham quan, tìm hiểu giá trị lịch sử và biểu tượng hòa bình của Dinh Độc Lập.
(Tham khảo tư liệu từ https://dinhdoclap.gov.vn/)
Thái Hà
