Quyết định cung cấp máy bay chiến đấu Mirage 2000 cho Ukraine của Pháp, được cho là bước phát triển mới của châu Âu trong viện trợ quân sự cho Kiev. Được công bố vào nửa cuối năm 2024, động thái của Pháp nhấn mạnh cam kết ngày càng tăng của phương Tây, nhằm tăng cường năng lực phòng thủ cho Ukraine trong bối cảnh xung đột đang diễn ra với Nga.
Số lượng chính xác máy bay Mirage 2000 và mốc thời gian cụ thể để giao hàng vẫn chưa được công bố, một phần vì lý do an ninh. Tuy nhiên, các nhà phân tích quân sự tin rằng lô hàng đầu tiên dự kiến khoảng 10 máy bay.
Mirage 2000 với Su-35 và S-400
Mirage 2000 là máy bay chiến đấu đa năng thế hệ thứ tư do Dassault Aviation thiết kế, bay lần đầu tiên vào năm 1978 và kể từ đó đã trở thành máy bay chiến đấu chủ lực của Không quân Pháp và các nước đồng minh. Được trang bị một loạt các hệ thống vũ khí và thiết bị điện tử tiên tiến, nhờ vậy mà Mirage 2000 linh hoạt trong cả nhiệm vụ không chiến và tấn công mặt đất.
Mirage 2000 đã chứng minh được khả năng của mình qua nhiều cuộc xung đột, từ Chiến tranh vùng Vịnh đến các hoạt động ở Libya và Syria, câu hỏi quan trọng là nó sẽ ứng phó như thế nào trước các mối đe dọa hiện đại của Nga, đặc biệt là Su-35 và hệ thống tên lửa đất đối không S-400.
Su-35 được đánh giá là một trong những máy bay chiến đấu tiên tiến nhất trên thế giới. Su-35 tự hào có những cải tiến đáng kể về hệ thống điện tử hàng không, tầm bay, khả năng cơ động và hệ thống vũ khí. Hệ thống radar và tác chiến điện tử tiên tiến giúp Su-35 có lợi thế trong việc phát hiện mục tiêu và giao tranh tầm xa.
Trong không chiến tầm gần, Su-35 rất nhanh nhẹn, nhờ động cơ đẩy vectoring. Điều này làm dấy lên nhiều mối lo ngại đối với Mirage 2000 – một thiết kế đã hơn bốn thập kỷ hoạt động, khi phải đối đầu trực tiếp với một chiến đấu cơ hiện đại.
Hơn nữa, hệ thống S-400 cũng sẽ mang đến một thách thức không hề nhỏ. S-400 là một trong những hệ thống phòng không tinh vi nhất thế giới, được thiết kế để bắn hạ máy bay, UAV và tên lửa đạn đạo ở phạm vi lên tới 400 km.
Hệ thống này sử dụng nhiều loại tên lửa, mỗi loại được thiết kế để đánh chặn các loại mục tiêu cụ thể ở nhiều độ cao khác nhau. Mirage 2000, không có khả năng tàng hình, vì vậy rất dễ bị tổn thương khi đối mặt với S-400.
Justin Bronk, một nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Royal United Services (RUSI), cảnh báo rằng "mặc dù Mirage 2000 là một máy bay chiến đấu có năng lực cao, nhưng nó bị Su-35 vượt trội ở hầu hết mọi khía cạnh hiệu suất quan trọng, đặc biệt là về phạm vi radar và khả năng tác chiến điện tử". Ông nói thêm, "Cơ hội tốt nhất của Ukraine sẽ là tận dụng mạng lưới tình báo, chỉ huy và kiểm soát do phương Tây cung cấp để bù đắp cho những bất lợi của Mirage 2000".
Về tốc độ và sự nhanh nhẹn, tốc độ tối đa của Su-35 là Mach 2,25 nhỉnh hơn một chút so với Mach 2,2 của Mirage 2000. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn trong không chiến ngày nay là khả năng tác chiến ngoài tầm nhìn (BVR), nơi mà các hệ thống radar và tên lửa phát huy tác dụng.
Su-35 được trang bị radar Irbis-E, có thể theo dõi đồng thời 30 mục tiêu và tấn công 8 mục tiêu trong phạm vi lên đến 400 km, vượt trội so với radar RDY của Mirage 2000. Điều này khiến Mirage 2000 khó có thể bí mật tiếp cận Su-35 và tấn công trước.
Hơn nữa, tên lửa không đối không R-77 và R-27 của Su-35 có tầm bắn hiệu quả xa hơn so với tên lửa MICA của Mirage 2000. Tên lửa MICA có khả năng cơ động cao và có thể khóa mục tiêu sau khi phóng, tầm bắn khoảng 80 km, nhưng R-77 có thể bắn trúng mục tiêu cách xa tới 110 km.
Mối đe dọa từ hệ thống S-400 được xem là đáng sợ hơn. Mirage 2000 sẽ phải hoạt động bên ngoài phạm vi tấn công của hệ thống S400 để tránh bị bắn hạ. Điều này sẽ hạn chế khả năng hoạt động của máy bay ở những khu vực tranh chấp, đặc biệt là ở miền đông Ukraine, nơi mạng lưới phòng không của Nga dày đặc nhất.
Những khó khăn khác
Bên cạnh đó, công tác hậu cần để duy trì một đội máy bay nước ngoài rất phức tạp, đặc biệt là trong điều kiện thời chiến. Ukraine đã vận hành hỗn hợp các máy bay thời Liên Xô như MiG-29, Su-27 và việc bổ sung Mirage 2000 sẽ đòi hỏi cơ sở hạ tầng, công tác đào tạo và chuỗi cung ứng mới. Phụ tùng thay thế và nhân sự có trình độ là rất quan trọng để duy trì hoạt động của máy bay và sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng có thể khiến đội bay phải ngừng hoạt động.
Hơn nữa, thời gian để phi công và nhân viên mặt đất Ukraine trở nên thành thạo với Mirage 2000 có thể mất vài tháng. Theo John Venable, một chuyên gia chính sách quốc phòng tại Heritage Foundation, "Kể cả khi Ukraine có thể đưa những máy bay này vào hoạt động ngay, thì các vấn đề bảo dưỡng và vận hành có thể cản trở hiệu quả của chúng trong dài hạn, đặc biệt là nếu xung đột kéo dài".
Về khả năng không đối đất, Mirage 2000 được trang bị để mang theo nhiều loại đạn dược, bao gồm bom dẫn đường bằng laser, tên lửa không đối đất và tên lửa chống bức xạ. Những vũ khí này có thể hữu ích khi nhắm vào các vị trí trên mặt đất và các cơ sở radar của Nga.
Tuy nhiên, hoạt động trong các khu vực được S-400 bảo vệ sẽ đòi hỏi phải gây nhiễu và đối phó với các hệ thống phòng không của Nga một cách tinh vi. Tuy nhiên, các radar của S-400 được thiết kế để chống lại các nỗ lực gây nhiễu, làm phức tạp thêm nhiệm vụ cho các phi công Ukraine.
Bất chấp những thách thức này, một số người cho rằng Mirage 2000 vẫn có thể là một tài sản có giá trị đối với lực lượng không quân Ukraine. Điểm mạnh của máy bay Pháp, như tỷ lệ lực đẩy trên trọng lượng cao và thiết kế cánh tam giác, khiến nó cực kỳ linh hoạt trong không chiến. Khả năng leo cao nhanh, việc sử dụng các chiến thuật đánh và chạy có thể là một lợi thế có giá trị trong một số tình huống nhất định, đặc biệt nếu được sử dụng kết hợp với tình báo NATO và hỗ trợ nhắm mục tiêu. Ngoài ra, chi phí hoạt động của máy bay cũng tương đối thấp so với các máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm như F-35.
Mirage 2000 có thể sẽ đóng vai trò bổ sung, lấp đầy những khoảng trống mà các tài sản không quân hiện có của Ukraine không đủ, nhưng không tham gia dẫn đầu các cuộc tấn công chống lại các hệ thống phòng thủ tinh vi nhất của Nga.
Tóm lại, quyết định cung cấp máy bay chiến đấu Mirage 2000 cho Ukraine của Pháp là một động thái có ý nghĩa chính trị, nhưng những thách thức về mặt hoạt động là rất lớn. Mirage 2000 phải đối mặt với những bất lợi đáng kể khi so sánh với Su-35 của Nga trên không và S-400 trên mặt đất.
Quang Hưng
