Nếu bạn từng chụp X-quang để kiểm tra xương gãy, thì Dải Ngân Hà – thiên hà nơi Trái Đất cư trú – cũng vừa trải qua một điều tương tự. NASA vừa công bố hình ảnh một “vết nứt” khổng lồ trên một cấu trúc dạng xương vũ trụ, được ghi nhận nhờ kính thiên văn tia X Chandra và dữ liệu sóng vô tuyến từ hai đài quan sát radio lớn trên Trái Đất.
Cấu trúc đặc biệt này có tên khoa học là G359.13142-0.20005 (thường gọi tắt là G359.13 hoặc “The Snake” – Con Rắn), nằm ở trung tâm Dải Ngân Hà, cách Trái Đất khoảng 26.000 năm ánh sáng. Với chiều dài khoảng 230 năm ánh sáng, G359.13 là một trong những sợi chỉ từ trường khổng lồ sáng và dài nhất từng được ghi nhận trong khu vực trung tâm thiên hà của chúng ta.
Điều đáng chú ý là hình ảnh mới nhất cho thấy một “vết gãy” nhỏ trên cấu trúc này, giống như một đoạn xương bị nứt. Khi chồng dữ liệu tia X từ Chandra (màu xanh dương sáng) lên hình ảnh sóng radio, các nhà khoa học nhận thấy nhiều khả năng một ngôi sao neutron đặc biệt – gọi là pulsar (sao xung) – đã va chạm vào cấu trúc này với vận tốc khủng khiếp từ 1,6 đến 3,2 triệu km/h.
Pulsar là tàn dư cực kỳ đậm đặc còn sót lại sau vụ nổ siêu tân tinh. Dù chỉ có kích thước tương đương một thành phố nhỏ, chúng nặng gấp hàng trăm nghìn lần Trái Đất. Khi một vật thể như vậy di chuyển ở tốc độ cực cao và va chạm với từ trường của một sợi chỉ thiên hà, việc tạo ra "vết nứt" là điều hoàn toàn khả thi.
Tuy “chiếc xương vũ trụ” này không phải xương thật, mà chỉ là cấu trúc từ trường khổng lồ hình sợi dây do sóng radio tạo thành, cách ẩn dụ của NASA đã khiến phát hiện này trở nên gần gũi và sống động với công chúng.
Và tất nhiên, Dải Ngân Hà không thể bó bột cho vết nứt dài 230 năm ánh sáng này. Các nhà khoa học hy vọng từ trường tại đây sẽ “tự hồi phục” theo cách nào đó, qua hàng thiên niên kỷ.
Nghiên cứu đã được công bố trong số tháng 5/2024 của Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Anh Việt
