Theo Sohu, nhiều năm trước, anh Trần ở Ôn Châu, Chiết Giang, Trung Quốc, đã chi 2,9 triệu NDT (hơn 10,5 tỷ đồng) để xây lại căn nhà tổ tiên vốn đã xuống cấp nghiêm trọng từ năm 2018. Với mong muốn mẹ mình có nơi ở khang trang lúc cuối đời, người đàn ông này còn đăng ký bất động sản dưới tên mẹ để thể hiện lòng hiếu thảo.
Trong bữa cơm gia đình, anh Trần tuyên bố rõ ràng với em trai mình: “Ngôi nhà này là để mẹ an hưởng tuổi già, anh em chúng ta sẽ không tranh giành nó nữa.”
Tuy nhiên, mọi thứ hoàn toàn thay đổi khi mẹ anh Trần đột ngột qua đời vì xuất huyết não vào năm 2021, đúng thời điểm căn nhà do anh xây dựng vừa hoàn thành. Lợi dụng việc ngôi nhà được đăng ký dưới tên mẹ, em trai anh Trần đòi chia tài sản thừa kế. Anh Trần không đồng ý với yêu cầu này bởi tất cả chi phí xây nhà đều do anh bỏ ra. Cũng vì vậy mà hai anh em họ đã xảy ra xô xát ngay tại lễ tang của mẹ.
Tại phiên tòa, em trai anh Trần xuất trình một bản di chúc viết tay được cho là của mẹ, trong đó nêu rõ sau khi bà qua đời, căn nhà sẽ được chia cho cả hai anh em. Ngược lại, anh Trần cung cấp loạt bằng chứng chứng minh mình là người bỏ ra toàn bộ 2,9 triệu NDT xây nhà, gồm hợp đồng chuyển nhượng đất, hóa đơn vật liệu, lời khai đội thi công và hồ sơ tài chính. Từ đó, người đàn ông này khẳng định mình mới là chủ nhân của căn nhà trên.
Trong vụ việc này, Tòa án Ôn Châu cho rằng tranh chấp của cả 2 anh em họ Trần xoay quanh 2 vấn đề cốt lõi: ai là chủ sở hữu thực sự của bất động sản và di chúc viết tay có hiệu lực pháp lý hay không.
Theo Điều 230 Bộ luật Dân sự Trung Quốc, tài sản được thừa kế sẽ có hiệu lực từ thời điểm thừa kế. Trong vụ việc này, dù giấy tờ đứng tên người mẹ nhưng tòa án xác định người thực sự bỏ tiền xây dựng là anh Trần, nên anh mới là chủ sở hữu hợp pháp của căn nhà. Cũng vì vậy nên ngôi nhà trên không được coi là tài sản thừa kế và không thuộc diện phải chia cho người em.
Kết quả thẩm định tư pháp cũng cho thấy bản di chúc viết tay mà em trai anh Trần cung cấp cũng có nhiều điểm nghi vấn về chữ viết và thời gian lập, không đủ điều kiện để công nhận hiệu lực. Do đó, Tòa án Ôn Châu đã bác bỏ yêu cầu chia tài sản của người đàn ông này và công nhận quyền sở hữu bất động sản thuộc về người anh là anh Trần.
Cũng theo Tòa án Ôn Châu, vụ việc này phản ánh tình trạng phổ biến trong các tranh chấp thừa kế ở Trung Quốc. Theo một báo cáo năm 2023 từ công ty luật chuyên xử lý các vụ kiện thừa kế, 67% tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu tài sản phát sinh từ việc ủy quyền miệng, trong đó có tới 83% là mâu thuẫn giữa người thân trực hệ.
Trường hợp của anh Trần không phải cá biệt. Một doanh nhân ở Bắc Kinh từng đăng ký tới 30 bất động sản dưới tên cha mẹ, nhưng sau khi cả hai qua đời, những bất động sản trên đã bị 6 anh chị em kiện đòi thừa kế. Một nhân viên văn phòng tại Thượng Hải cùng từng mua nhà dưới tên người khác để rồi mất trắng hàng triệu NDT do không thể chứng minh quyền sở hữu. Những tình huống này cho thấy, trong xã hội hiện đại, chỉ lòng hiếu thảo hay sự tin tưởng trong gia đình là không đủ để đảm bảo quyền lợi hợp pháp.
Tại Hàng Châu, Văn phòng Công chứng Quốc gia Trung Quốc đã triển khai dịch vụ công chứng các hợp đồng bất động sản nội bộ trong gia đình nhằm xác định rõ quan hệ giữa nhà đầu tư và người đứng tên. Nhờ đó, số lượng vụ việc tương tự được giải quyết tăng 240% so với cùng kỳ năm 2023. Tại Thâm Quyến, tòa án đang thí điểm mô hình quản lý tài sản thừa kế với sự tham gia của bên thứ ba để giảm thiểu rủi ro đạo đức trong phân chia tài sản lớn.
Vào thời điểm thẩm phán tuyên đọc phán quyết cuối cùng, anh Trần cho biết dù bản thân giành chiến thắng pháp lý, nhưng mối quan hệ giữa hai anh em họ gần như không thể hàn gắn. Vụ việc trên như một lời cảnh tỉnh cho nhiều gia đình ở Trung Quốc: trong xã hội pháp quyền, tình cảm và đạo lý cần được bảo vệ bằng cơ sở pháp lý rõ ràng.
Tòa án Trung Quốc cũng khẳng định: “Pháp luật tôn trọng huyết thống, nhưng đồng thời bảo vệ quyền tài sản hợp pháp. Giấy trắng mực đen là cách thể hiện trách nhiệm rõ ràng nhất với người thân của mình.”
Ánh Lê (Theo Sohu)
