Cụ thể, theo Sở GTVT TPHCM, trong 9 tháng đầu năm 2023, tuyến buýt D4 (bến xe buýt Sài Gòn - khu đô thị Vinhomes Grand Park) thực hiện được 28.842 chuyến vận chuyển với khoảng 819.075 lượt hành khách. Kết quả khảo sát hành khách cho thấy, tuyến buýt điện này đạt 89-95 điểm (thang điểm 100).
Tuy nhiên, thực tế sau 2 năm hoạt động, tuyến bus này đang lỗ tới gần 30 tỷ đồng. Trong năm 2022, số thua lỗ là 16,1 tỷ đồng. Sang năm 2023, chỉ trong 8 tháng, con số đang ở mức 12,5 tỷ đồng. Về nguyên nhân dẫn đến thua lỗ, Công ty VinBus cho rằng tỉ lệ trợ giá cho tuyến xe buýt điện D4 hiện nay là quá thấp (44,1%). Mức này chỉ bằng khoảng 2/3 so với tỉ lệ giá của tuyến xe buýt sử dụng diesel, CNG (khí nén thiên nhiên).
Vì vậy, Công ty VinBus đã đề nghị điều chỉnh tỉ lệ trợ giá cho các tuyến xe buýt điện từ 44,1% lên 64,8%. Mức trợ giá này sẽ bằng tỉ lệ trợ giá bình quân hệ thống các tuyến xe buýt năm 2023.
Nếu không được xem xét điều chỉnh và sớm ban hành định mức kinh tế kỹ thuật cho buýt điện thì công ty không thể mở tiếp được các tuyến còn lại. Đồng thời, Công ty VinBus xin dừng hoạt động của tuyến buýt điện D4 vào cuối năm 2023 do thua lỗ.
Tuyến buýt điện D4 kết nối khu đô thị Vinhomes Grand Park (TP Thủ Đức) đến Bến xe buýt Sài Gòn (Quận 1) với cự ly 29km đi vào hoạt động từ tháng 3/2022. Trên tuyến có 12 xe, mỗi xe 67 chỗ (đứng, ngồi), với hai lối lên xuống tương tự buýt thông thường. Xe sử dụng động cơ điện, không phát thải CO2, không gây tiếng ồn động cơ khi vận hành.
Đây là tuyết điện cỡ lớn đầu tiên trong 5 tuyến được TPHCM cho thí điểm trên địa bàn. Bốn tuyến còn lại gồm: VB01 (Vinhomes Grand Park - Trung tâm thuơng mại Emart); VB02 (Vinhomes Grand Park - sân bay Tân Sơn Nhất); VB03 (Vinhomes Grand Park - Bến xe buýt Sài Gòn) và VB05 (Vinhomes Grand Park - Bến xe miền Đông mới - Khu đô thị Đại học Quốc gia). Tuy nhiên, các tuyến còn lại vẫn phải đợi sang năm 2024 mới chính thức đi vào hoạt động.
Theo Sở Giao thông vận tải TP.HCM, có một số khó khăn khác khiến 4 tuyến buýt điện còn lại chưa được vận hành đúng kế hoạch ban đầu.
Cụ thể, Công ty VinBus đã tìm kiếm và đầu tư quỹ xây dựng depot với diện tích từ 1,5 đến 2ha với đầy đủ cơ sở vật chất như văn phòng, nhà xưởng bảo dưỡng sửa chữa, hệ thống hạ tầng trạm sạc, bãi đỗ... Công ty cũng triển khai các thủ tục để xây dựng depot tại TP Thủ Đức.
Tuy nhiên, quy trình thực hiện các thủ tục pháp lý của dự án phải trải qua nhiều bước và chờ thẩm định phê duyệt từ nhiều sở ngành khác nhau nên kéo dài thời gian. Ngoài ra, việc thay đổi chủ trương, chính sách về lĩnh vực xây dựng cũng ảnh hưởng đến tiến độ đầu tư dự án.
Nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, khuyến khích doanh nghiệp vận tải công cộng sử dụng phương tiện xanh, Sở Giao thông vận tải TP.HCM kiến nghị UBND TP chấp thuận áp dụng tỉ lệ trợ giá 64,8% cho 5 tuyến buýt điện trong năm 2023.
Tại Hà Nội, Vinbus cũng đang duy trì 9 tuyến bus điện, tính đến nửa đầu năm 2023, đã thực hiện trên 20,3 triệu km vận hành, phục vụ gần 32 triệu lượt hành khách; 80% là cán bộ, công chức làm việc tại các văn phòng; và 90% trong số đó bày tỏ rất hài lòng với chất lượng của xe buýt điện. Tuy nhiên, ông Nguyễn Công Nhật – Tổng iasm đốc Vinbus cũng phải thừa nhận tình trạng thua lỗ trong kinh doanh các tuyến bus điện tại đây do những khó khăn tồn tại như cơ chế, chính sách đang ảnh hưởng tới hoạt động của các tuyến bus điện này. Khó khăn bao gồm chưa tiếp cận được vốn vay ưu đãi. “Giá thành một chiếc xe buýt điện cao gấp 3 - 3,5 so với xe buýt thường, nên chi phí lãi vay chiếm khoảng 10 - 11% tổng chi phí. Hiện, công ty vẫn đang lỗ và nếu không có tiềm lực mạnh đã không thể tiếp tục duy trì hoạt động” - ông Nguyễn Công Nhật nói.
Theo lộ trình, giai đoạn 2025 - 2030, toàn bộ xe buýt được đầu tư mới, hoặc thay thế xe cũ của Hà Nội phải sử dụng năng lượng xanh; thị phần của vận tải công cộng phải đạt từ 45 - 50%. Đến năm 2030, tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt tối thiểu 50%; đến năm 2050, 100% xe buýt, xe taxi sử dụng điện, năng lượng xanh.
Anh Nguyễn (tổng hợp)
