Con số đáng báo động
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, năm 2022, ung thư đại trực tràng là loại ung thư phổ biến thứ ba toàn cầu với hơn 1,9 triệu ca mắc mới – tức trung bình cứ mỗi 16 giây lại có một người được chẩn đoán mắc bệnh. Đây cũng là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng thứ hai thế giới, với hơn 900.000 người tử vong mỗi năm.
Tại Việt Nam, TS.BS Phạm Bình Nguyên – chuyên gia Tiêu hóa, Bệnh viện Bạch Mai – cảnh báo nếu ung thư đại trực tràng là một "đối thủ đáng gờm" trên thế giới thì tại Việt Nam, căn bệnh này cũng đang “tăng tốc” với mức độ rất đáng lo ngại.
Theo thống kê mới nhất, ung thư đại trực tràng hiện đứng thứ 4 trong danh sách các loại ung thư phổ biến tại Việt Nam (tăng một bậc so với năm 2020), với hơn 16.800 ca mắc mới mỗi năm – tương đương 46 ca/ngày, hay gần 2 ca/giờ. Đáng chú ý, số ca mắc đang có xu hướng gia tăng ở nhóm người trẻ tuổi.
Không dừng lại ở đó, căn bệnh này gây ra khoảng 8.400 ca tử vong mỗi năm – tức cứ 2 người mắc thì có 1 người không qua khỏi. “Đây là con số không ai muốn thấy,” bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.
85% ca ung thư đại trực tràng có nguyên nhân rõ ràng
Theo bác sĩ Nguyên, thủ phạm hàng đầu dẫn đến ung thư đại trực tràng là polyp tuyến – những khối u nhỏ, lành tính nhưng có khả năng phát triển thành ung thư nếu không được phát hiện và loại bỏ kịp thời.
- Có tới 85% trường hợp ung thư đại trực tràng bắt nguồn từ polyp.
- Quá trình từ polyp phát triển thành ung thư có thể kéo dài 10–15 năm. Đây là thời gian đủ lâu để tầm soát và can thiệp nếu phát hiện sớm.
Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác đến từ chính lối sống hiện đại. “Trong xã hội ngày nay, ung thư đại trực tràng chẳng khác nào một 'sát thủ thầm lặng', được hậu thuẫn bởi thói quen sống thiếu lành mạnh của chính chúng ta”, bác sĩ Nguyên cảnh báo.
Chế độ ăn uống là yếu tố liên quan chặt chẽ đến nguy cơ mắc bệnh:
- Thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán: tuy ngon miệng nhưng là “chất xúc tác” mạnh cho ung thư.
- Thiếu rau xanh, chất xơ: ruột già như một nhà máy xử lý rác, nếu không có chất xơ làm “máy quét”, độc tố sẽ tích tụ và gây hại.
- Lười vận động: ngồi lì 8 tiếng/ngày, ít đi bộ khiến hoạt động của ruột bị chậm lại, tăng nguy cơ hình thành khối u.
“Combo 'hút thuốc – uống bia – ngồi cả ngày' vô tình biến đại tràng thành môi trường lý tưởng cho ung thư phát triển”, bác sĩ Nguyên cảnh báo thêm.
Tuổi tác và di truyền cũng là yếu tố nguy cơ
Tuổi càng cao, nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng càng lớn, đặc biệt sau tuổi 50. Tuy nhiên, bác sĩ Nguyên cho biết hiện nay bệnh đang có xu hướng trẻ hóa. Nhiều người trẻ có lối sống thiếu lành mạnh thường chủ quan cho rằng “còn trẻ, còn khỏe” mà bỏ qua việc tầm soát.
Bên cạnh đó, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu trong gia đình có người từng mắc ung thư đại trực tràng, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn đáng kể.
Tin vui là theo TS.BS Phạm Bình Nguyên, ung thư đại trực tràng hoàn toàn có thể phòng ngừa đến 90% nếu duy trì ba thói quen sau:
- Ăn uống lành mạnh: Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thịt đỏ, thực phẩm nướng cháy, chiên rán, chế biến sẵn.
- Tăng cường vận động: Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày. Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá.
- Tầm soát định kỳ: Bắt đầu tầm soát ung thư đại trực tràng từ tuổi 45. Người có yếu tố nguy cơ di truyền nên tầm soát sớm hơn.
Ngọc Minh
