Trong hai thập kỷ trở lại đây, màn ảnh châu Á chứng kiến sự thăng trầm, tỏa sáng lẫn lu mờ của nhiều gương mặt nữ nổi bật - những người không chỉ là biểu tượng nhan sắc, mà còn là đại diện cho cả một thế hệ nữ diễn viên Hoa ngữ mang tính toàn cầu. Tuy nhiên, đi kèm với hào quang là những tranh cãi dữ dội, những màn phản ứng gay gắt từ truyền thông, khán giả và đôi khi cả chính phủ. Dưới đây là những lần "gây bão" đáng nhớ nhất của các minh tinh hàng đầu trong lịch sử điện ảnh đương đại Hoa ngữ.
Thang Duy - Sắc, Giới (2007)
Sắc, Giới (Lust, Caution, 2007) là bộ phim đã khiến Thang Duy – một diễn viên chưa nhiều tiếng tăm thời điểm đó – trở thành cái tên gây sốc toàn cầu.
Trong phim, Thang Duy thủ vai Wong Chia Chi, một nữ sinh bị cuốn vào vòng xoáy ám sát và tình dục với một tay sai thân Nhật (do Lương Triều Vỹ thủ vai). Cảnh nóng giữa hai nhân vật được thực hiện không sử dụng kỹ xảo hay đóng thế, kéo dài gần 7 phút với góc quay trực diện, bạo liệt và thô ráp. Sự chân thực này lập tức vấp phải kiểm duyệt gắt gao tại Trung Quốc, nơi phim bị cắt tới 30 phút và bản chiếu chính thức bị làm mờ nhiều phân đoạn.
Quan trọng hơn cả, Thang Duy bị "đóng băng" không chính thức trong suốt 3 năm sau đó. Bộ Văn hóa Trung Quốc âm thầm yêu cầu các đơn vị truyền thông ngưng quảng bá, khiến nhiều thương hiệu hủy hợp đồng với nữ diễn viên. Dù đạo diễn Lý An từng công khai lên tiếng bảo vệ cô, nhưng hậu quả vẫn kéo dài, mãi đến sau năm 2010, Thang Duy mới được "xóa án".
Phạm Băng Băng - Võ Tắc Thiên (2014)
Phạm Băng Băng là một trong những gương mặt thương mại hóa mạnh mẽ nhất trong showbiz Trung Quốc, nhưng cũng là nữ diễn viên dính vào nhiều tranh cãi nhất. Một trong những lần gây sốc lớn chính là vai Võ Tắc Thiên trong phim truyền hình cùng tên (2014).
Dù nội dung phim xoay quanh cuộc đời vị nữ hoàng đế duy nhất trong lịch sử Trung Hoa, nhưng điểm khiến dư luận "nóng mặt" chính là trang phục gợi cảm của dàn cung tần, đặc biệt là tạo hình khoe ngực lộ liễu của Phạm Băng Băng. Khi phim lên sóng trên đài Hồ Nam, hàng loạt cảnh quay bị cho là quá "khêu gợi" đã khiến cơ quan kiểm duyệt yêu cầu cắt gọn.
Kết quả là phiên bản chiếu chính thức đã phải crop hình từ phần vai trở lên, dẫn đến hiện tượng được gọi là "bản không thấy cổ". Người xem hoang mang, truyền thông xôn xao, còn giới sản xuất thì buộc phải quay thêm nhiều cảnh để thay thế. Đây là ví dụ điển hình cho việc điện ảnh Trung Quốc luôn phải "đi dây" giữa nghệ thuật và chính trị, thẩm mỹ và đạo đức xã hội.
Chương Tử Di – Hồi ức của một geisha (2005)
Được biết đến như một biểu tượng điện ảnh Trung Quốc có sức lan tỏa quốc tế, Chương Tử Di từng khiến thế giới kinh ngạc với vai diễn Sayuri trong Memoirs of a Geisha (2005), một bộ phim do Hollywood sản xuất nhưng lấy bối cảnh Nhật Bản và nhân vật trung tâm là một kỹ nữ Nhật.
Sự phản đối nổi lên ngay khi thông tin dàn diễn viên chính đều là người Trung Quốc, dẫn đầu là Chương Tử Di, được công bố. Tại Nhật, nhiều người cho rằng điều này là sự thiếu tôn trọng văn hóa bản địa. Trong khi đó, ở Trung Quốc, bộ phim bị cấm chiếu hoàn toàn vì mối quan hệ lịch sử phức tạp với Nhật Bản và vì nội dung bị cho là cổ xúy mại dâm.
Chương Tử Di cũng bị chỉ trích trong nước vì "hạ thấp phẩm giá phụ nữ Trung Hoa" khi hóa thân vào một kỹ nữ Nhật Bản, dù màn thể hiện của cô được giới phê bình phương Tây ca ngợi không ngớt.
Phạm Băng Băng – Air Strike (2018)
Một trong những bê bối lớn nhất lịch sử ngành giải trí Hoa ngữ nổ ra từ một dự án phim có vẻ vô thưởng vô phạt – Air Strike (2018), một phim chiến tranh hợp tác Mỹ - Trung với sự góp mặt của Phạm Băng Băng và Bruce Willis.
Trong quá trình điều tra hợp đồng "âm dương" của nhiều nghệ sĩ, chính quyền phát hiện Phạm Băng Băng khai gian thu nhập từ phim này, đồng thời sử dụng hợp đồng giả để trốn thuế. Kết quả là cô bị giam lỏng, "mất tích" gần nửa năm, và sau đó bị phạt số tiền lên đến 883 triệu nhân dân tệ (tương đương 130 triệu USD).
Dư chấn khủng khiếp đến mức Air Strike bị rút khỏi lịch chiếu ngay trước ngày ra rạp. Phạm Băng Băng từ đó đánh mất hình ảnh "nữ hoàng phòng vé", bị nhiều thương hiệu quay lưng, còn điện ảnh Trung Quốc bước vào giai đoạn rà soát gắt gao chưa từng có.
Châu Tấn – Sông Tô Châu (2000)
Một bộ phim kinh phí thấp nhưng giàu giá trị nghệ thuật như Sông Tô Châu (Suzhou River, 2000) không chỉ ghi dấu sự trưởng thành trong diễn xuất của Châu Tấn mà còn trở thành một biểu tượng cho sự trấn áp đối với điện ảnh độc lập tại Trung Quốc.
Phim kể về một mối tình rối rắm giữa cô gái biểu diễn người cá và một tay giao hàng. Nội dung hiện thực, bối cảnh tàn tạ và ánh nhìn xã hội đầy ám ảnh khiến bộ phim bị chính quyền cấm chiếu ngay lập tức. Đạo diễn Lou Ye bị cấm làm phim trong 2 năm, còn Châu Tấn – dù không bị xử lý chính thức – cũng bị hạn chế xuất hiện trong các lễ trao giải quốc nội.
Suzhou River sau đó được đánh giá cao ở các liên hoan phim quốc tế như Rotterdam và Karlovy Vary, nhưng số phận của bộ phim là minh chứng rõ nhất cho sự xung đột giữa nghệ thuật chân thực và cơ chế kiểm soát gắt gao tại Trung Quốc.
Lưu Diệc Phi – Mulan (2020)
"Thần tiên tỷ tỷ" Lưu Diệc Phi từng gây bão khi được chọn vào vai chính trong Mulan – bộ phim người thật chuyển thể từ huyền thoại Hoa Mộc Lan do Disney sản xuất. Tuy nhiên, giấc mộng công chúa không hoàn toàn trải đầy hoa hồng. Trước khi phim chính thức ra rạp, Lưu Diệc Phi vướng vào một phát ngôn gây tranh cãi trên mạng xã hội, khiến làn sóng tẩy chay bùng nổ ở nhiều nước. Hashtag "#BoycottMulan" lan truyền mạnh mẽ trên các nền tảng quốc tế, kéo theo hàng loạt bài viết, bình luận chỉ trích không chỉ cô mà cả Disney vì lựa chọn diễn viên được cho là "không phù hợp về hình ảnh".
Dư luận phân hóa mạnh, phần lớn khán giả phương Tây quay lưng, trong khi khán giả đại lục lại lên tiếng ủng hộ. Giữa hai làn sóng trái ngược, Mulan rơi vào thế khó khi ra mắt đúng thời điểm đại dịch COVID-19, doanh thu toàn cầu gây thất vọng, còn danh tiếng cá nhân của Lưu Diệc Phi cũng bị ảnh hưởng đáng kể tại thị trường quốc tế. Disney cố gắng hạ nhiệt bằng cách hạn chế truyền thông xoay quanh diễn viên chính, đồng thời tập trung vào yếu tố văn hóa – kỹ thuật của phim, nhưng vết gợn truyền thông vẫn để lại dư âm không nhỏ.
Mulan không chỉ là phép thử cho một nữ diễn viên Hoa ngữ ở Hollywood, mà còn là bài học về sức nặng của hình ảnh công chúng trong thời đại mạng xã hội, nơi mọi phát ngôn đều có thể trở thành ngòi nổ.
Hoàng Anh
