Điều này thường bắt đầu từ một lần siêu âm tuyến giáp không cần thiết. Trong vòng 10–15 năm qua, số ca ung thư tuyến giáp ở Việt Nam đã tăng nhanh một cách bất thường, chủ yếu là ung thư thể nhú kích thước nhỏ, được phát hiện tình cờ qua siêu âm.
Một “đại dịch” đang âm thầm lan rộng
- Thực tế cho thấy, siêu âm tuyến giáp đã trở thành một phần mặc định trong các gói khám sức khỏe định kỳ tại nhiều cơ quan, công ty và xí nghiệp. Tuy nhiên, việc này thường không dựa trên triệu chứng hay nguy cơ cá nhân của từng người. Người dân thường không được tư vấn trước, không được hỏi ý kiến và chỉ đơn giản là siêu âm vì “có trong gói khám”.
Sau khi siêu âm, nhiều người nhận được thông báo về sự tồn tại của “nhân tuyến giáp”, mặc dù kích thước của chúng rất nhỏ, chỉ vài mm. Điều này dẫn đến việc họ bị chỉ định thực hiện thêm các xét nghiệm như chọc FNA, sinh thiết và khám chuyên khoa. Cuối cùng, không ít người đã phải trải qua phẫu thuật và được chẩn đoán là “ung thư tuyến giáp thể nhú”. Hệ quả là một loạt hành động y khoa không cần thiết đã diễn ra, bao gồm mổ, đốt nhân giáp và theo dõi suốt đời mà không có lợi ích rõ ràng.
Một nghịch lý lớn đang diễn ra là mặc dù số ca ung thư tuyến giáp gia tăng mạnh mẽ, tỷ lệ tử vong lại không hề giảm. Điều này cho thấy phần lớn các ca ung thư này không cần phải được phát hiện vì chúng không ảnh hưởng đến sức khỏe và tuổi thọ của người bệnh.
Sau khi siêu âm, nhiều người nhận được thông báo về sự tồn tại của “nhân tuyến giáp”, mặc dù kích thước của chúng rất nhỏ, chỉ vài mm. Điều này dẫn đến việc họ bị chỉ định thực hiện thêm các xét nghiệm như chọc FNA, sinh thiết và khám chuyên khoa. Cuối cùng, không ít người đã phải trải qua phẫu thuật và được chẩn đoán là “ung thư tuyến giáp thể nhú”. Hệ quả là một loạt hành động y khoa không cần thiết đã diễn ra, bao gồm mổ, đốt nhân giáp và theo dõi suốt đời mà không có lợi ích rõ ràng.
Một nghịch lý lớn đang diễn ra là mặc dù số ca ung thư tuyến giáp gia tăng mạnh mẽ, tỷ lệ tử vong lại không hề giảm. Điều này cho thấy phần lớn các ca ung thư này không cần phải được phát hiện vì chúng không ảnh hưởng đến sức khỏe và tuổi thọ của người bệnh.
Tại sao lại là "đại dịch do y tế tạo ra"?
Sự gia tăng đáng kể trong số ca ung thư tuyến giáp có thể được lý giải bằng khái niệm “overdiagnosis” hay chẩn đoán quá mức. Điều này xảy ra khi bác sĩ phát hiện ra một "bệnh" mà lẽ ra không cần phát hiện vì nó không ảnh hưởng gì đến sức khỏe của người bệnh. Kèm theo đó là “overtreatment” hay điều trị quá mức, bao gồm các phương pháp như mổ cắt tuyến giáp toàn phần, đốt nhân giáp bằng sóng cao tần, uống iod phóng xạ, và phải dùng hormone suốt đời. Những điều này không chỉ gây ra lo âu và chi phí cho bệnh nhân mà còn khiến họ phải theo dõi kéo dài.
Trong khi bệnh nhân phải chịu rủi ro và gánh nặng, hệ thống y tế lại hưởng lợi từ việc thực hiện các xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị. Đây là lý do mà nhiều tổ chức y tế quốc tế đã cảnh báo rằng không nên tầm soát tuyến giáp ở những người không có triệu chứng, như khuyến cáo từ USPSTF Hoa Kỳ và Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA).
Để giải quyết vấn đề này, trước tiên, các bác sĩ cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi chỉ định siêu âm tuyến giáp, đặc biệt là đối với những bệnh nhân không có triệu chứng hay yếu tố nguy cơ. Họ nên sử dụng hệ thống TIRADS/ACR để phân loại nguy cơ nhân giáp và chỉ định các xét nghiệm như chọc FNA hay phẫu thuật một cách hợp lý.
Người dân cũng cần phải tỉnh táo hơn khi nhận được thông báo về nhân giáp nhỏ. Nếu phát hiện ra nhân giáp, họ không nên vội hoảng sợ mà nên hỏi bác sĩ về nguy cơ và khả năng theo dõi thay vì phẫu thuật. Tìm hiểu về “theo dõi chủ động” cũng là một lựa chọn an toàn mà người bệnh nên xem xét.
Cuối cùng, hệ thống y tế cần rà soát lại các gói khám sức khỏe, không nên mặc định siêu âm tuyến giáp cho mọi người. Việc đào tạo lại bác sĩ siêu âm và bác sĩ nội khoa về chỉ định hợp lý là rất cần thiết, nhằm ưu tiên sức khỏe người dân hơn là doanh thu. Ung thư tuyến giáp không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng sự lạm dụng chẩn đoán và điều trị quá mức lại rất nguy hiểm. Đã đến lúc, bác sĩ và người dân cùng tỉnh táo hơn để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Theo BS CKII Nguyễn Hữu Hòa – Chuyên gia Ung bướu, Cố vấn Chuyên môn Phòng khám đa khoa Pasteur
