Thông tin từ báo Lao Động, khu mộ cổ rộng lớn và bề thế như cung điện tọa lạc giữa vườn cây vú sữa của ông Trần Thanh Hùng (ngụ tại ấp Trường Đông A, xã Tân Thới, huyện Phong Điền, TP Cần Thơ). Khu lăng mộ này được xây dựng cách đây khoảng 200 năm, dù đã trải qua gần hai thế kỷ, ngôi mộ vẫn giữ nguyên vẻ đẹp cổ kính và khang trang, thể hiện rõ nét sự giàu sang, quyền quý một thời của dòng họ Trần.
Ông Hùng là cháu đời thứ 5 của ông Trần Ban Tới (tên thật là Trần Để), một thương gia người Hoa đến vùng đất này sinh sống và cũng là người có ý tưởng thiết kế, thực hiện khu mộ cổ này.
Ông Hùng cho biết, theo lời truyền lại từ những thế hệ trước, khu mộ cổ này được hình thành từ thế kỷ 19, vào khoảng năm 1842. Khu mộ của dòng họ Trần có diện tích khoảng 1 công đất (1.000 m²), phía bên ngoài có cánh cổng sắt cao hơn 2 mét. Các phần mộ bên trong được sắp xếp theo thứ tự từ lớn đến nhỏ, với mộ của ông Ban Tới ở vị trí trung tâm, mộ của hai người vợ nằm hai bên; tiếp theo là mộ của các con và cháu.
Từ nhỏ, ông Hùng đã được nghe kể lại những câu chuyện về nguồn gốc tổ tiên mình. Theo đó, vào thế kỷ 19, ông tổ Trần Để đến miệt Phong Điền lập nghiệp.
Lúc sinh thời, ông Trần Để có 2 người vợ. Bà vợ lớn tên Võ Thị Quý, do không thể sinh nở, đã tìm một người phụ nữ khác để chồng mình lấy làm vợ lẽ rồi có với nhau 8 người con.
Do việc làm ăn thuận lợi nên chỉ một thời gian sau, ông Trần Để trở nên giàu có thuộc hàng nhất xứ Cần Thơ vào thời đó. Lúc này, ông bắt đầu bỏ ra số tiền, vàng lớn để xây dựng lên căn dinh thự lớn nhất nhì vùng Nam Kì lục tỉnh xưa, được nhiều người dân thuở bấy giờ đem ra so sánh với dinh thự của công tử Bạc Liêu.
“Trước đây, ông tổ tôi có căn dinh thự 100 cửa nhưng sau đó đập bỏ…”, ông Hùng kể. Còn về ngôi mộ, sau khi giàu có, ông Trần Để mới nhờ người vẽ sơ sồ đồ để xây dựng. Đến khi ông chết, ngôi mộ vẫn đang thi công.
“Chính vì vậy, thi thể của ông để lại đến 3 tháng 10 ngày mới chôn. Khi chôn xong, người con thứ 5 vẫn đứng ra tiếp tục thi công cho đến khi hoàn thành”, ông Hùng chia sẻ trên báo VietNamNet.
Khu mộ cổ được xây dựng kiên cố. Ngay lối vào là 2 cánh cửa bằng thép dày, cao quá đầu người. Điều lạ là cửa được thiết kế không hàn dính với nhau như những cánh cổng thời nay, mà có các thanh mộng sắt ghép vào, kết dính các thanh sắt như đóng đinh. Lối vào có nhiều bậc thang.
Cả khu mộ được thiết kế như những tòa cung điện nho nhỏ, rất công phu, tinh xảo, đầy hoa văn chạm khắc tinh tế, cả phía trên trần, theo báo Giao Thông.
Mộ của ông Ban Tới nằm ở giữa, lớn nhất, có cả móc treo đèn trên trần, chứng tỏ thời xưa chủ nhân là người rất giàu có khi đã sử dụng máy phát điện. Còn mộ bà vợ lớn của ông Ban Tới nằm bên tay phải, mộ bà vợ nhỏ nằm bên trái, trong hậu cung riêng của từng bà. Tất cả các bia mộ đều được làm bằng đá cẩm thạch.
Chi tiết ấn tượng và thu hút nhất của khu mộ là tấm bia ở phần mộ ông Ban Tới, đến thời điểm này, dù nhiều nhà nghiên cứu văn học, ngôn ngữ đến để khảo sát, phân tích nhưng vẫn chưa thể hiểu hết ý nghĩa của dòng chữ trên tấm bia.
Phần mộ của 1 trong 2 người vợ của ông Ban Tới
Các bia mộ đều làm từ đá cẩm thạch, phần mái được trang trí với nhiều hoa văn tinh xảo và tỉ mỉ. Nhìn tổng thể, mỗi ngôi mộ trông như một ngôi nhà kiên cố, mang đậm phong cách kiến trúc Pháp. Dù đã tồn tại gần hai thế kỷ, khu mộ cổ của dòng họ Trần vẫn giữ nguyên vẹn nét cổ kính ban đầu và chưa từng trải qua bất kỳ lần tu sửa nào.
Ngoài khu mộ chính, bên cạnh còn 2 ngôi mộ cổ nữa mang đậm phong cách kiến trúc Pháp. Đó là mộ vợ chồng người con thứ 7 của ông Trần Để, do đích thân ông Bảy thiết kế sau khi du học từ Pháp về.
Công trình khu mộ mang kiểu kiến trúc Pháp
Phần trần nhà với những họa tiết sắc sảo
Trải qua gần 200 năm, song nhiều hoa văn, hoạ tiết trên trần khu mộ còn rất đẹp và rõ nét
Trải qua gần 200 năm, song nhiều hoa văn, hoạ tiết trên trần khu mộ còn rất đẹp và rõ nét.
Các bức tường bên trong khu mộ cổ ẩn chứa những hoa văn được vẽ sắc nét
Khu mộ được trang trí nhiều hoa văn
Dòng chữ Hán “Phúc Kiến chánh bang chi mộ” nằm phía trên cổng rào vào khu mộ
Ông Hùng cho biết thêm, ngoại trừ ngôi mộ của người con thứ bảy khắc bằng tiếng Pháp và những gì ông bà kể lại thì những bí ẩn về ngôi mộ cổ vẫn chưa thể lý giải được.
Ly kỳ hơn, các bức tường bên trong khu mộ cổ ẩn chứa những hoa văn được vẽ sắc nét. Đáng nói là chỉ khi các lớp vôi bên ngoài bong tróc thì các hoa văn này mới lộ dần ra. Cho đến nay, tất cả những bí ẩn đó vẫn chưa có "lời giải". Đây được xem như lời thách thức của người lập nên khu mộ cổ.
Ông Hùng khẳng định, gần như cả khu mộ hiện nay đều nguyên trạng: “Nhiều chỗ trên ngôi mộ đã bị hư hao nhưng tôi không muốn sửa nhiều, sẽ làm mất giá trị mà ông bà để lại. Tôi sẽ giữ gìn và bảo tồn để con cháu sau này lớn lên, nhìn ngôi mộ mà biết đến nguồn gốc của mình.
Hiểu về nguồn gốc của mình cũng là học tập ông bà tổ tiên, đó là làm giàu bằng chính công sức của mình, tích lũy dần mà giàu có, khi giàu rồi thì lại đóng góp cho xã hội”.
Vào giữa năm 2023, ông Nguyễn Thanh Vũ, nguyên Bí thư Đảng ủy xã Tân Thới cho biết, khu mộ cổ này là độc nhất ở địa phương với kiến trúc độc đáo: “Qua thời gian dài, hiện nay ít người biết về nó, trong đó có lý do không nhiều người đọc được chữ ở các bia và trong khuôn viên mộ”.
Trong khi đó, bà Nguyễn Hồ Phương Thảo, Chủ tịch UBND xã Tân Thới cho hay: “Tôi cũng đã đến thăm khu mộ này và đề xuất ông Hùng làm thủ tục để công nhận di tích, dẹp bỏ chuồng heo… để đón khách du lịch. Tuy nhiên, ông Hùng còn lấn cấn vì sợ không trang trải nổi chi phí để làm thủ tục. Xã sẽ xem xét, hỗ trợ nếu có thể”.
Ông Hùng cho hay, dù rất muốn nhưng vẫn chưa rõ về thủ tục nên vẫn chần chừ. Theo ông, trước giờ chưa có nhà khảo cổ, cán bộ bảo tàng nào tìm đến vì chưa biết khu mộ độc đáo này.
Ảnh: VietNamNet, Người Lao Động, Giao Thông, Pháp luật Việt Nam
