Theo thống kê, hệ thống xe bus hiện tại của các thành phố lớn Việt Nam như Hà Nội, TP.HCM mới chỉ đáp ứng gần 10% nhu cầu đi lại của người dân. Với định hướng hạn chế phương tiện cá nhân và đẩy mạnh phương tiện giao thông công cộng của chính phủ trong những năm tới, việc phát triển xe bus được xem là một vấn đề cấp bách.
Tuy nhiên, các loại xe bus chạy dầu diesel cũng bị xem là tác nhân hàng đầu gây ô nhiễm môi trường, nhất là khi Việt Nam vẫn sử dụng rất nhiều xe cũ, chỉ đạt tiêu chuẩn khí thải EURO2, EURO3 từ hàng thập kỷ trước (trong khi thế giới đã lên đến EURO6). Để có thể đảm bảo bài toán vừa phát triển xe bus, lại vừa giảm tỷ lệ ô nhiễm môi trường mà loại phương tiện này mang lại thì xe bus điện là một trong những giải pháp hữu hiệu nhất.
Xe bus điện – vì sao?
Các chuyên gia cho biết, hiện có khoảng 315 hệ thống xe bus điện đang hoạt động tại các thành phố và thị trấn của 45 quốc gia. Xe bus điện được nhiều quốc gia xem là hệ thống ban đầu thích hợp và có thể nâng cấp thành đường sắt đô thị, khi nhu cầu đi lại tăng cao. Đây là giải pháp có chi phí phải chăng, hiệu quả cao và đặc biệt thân thiện với môi trường.
Một chiếc xe bus điện có tỉ lệ công suất/trọng lượng gấp 2 lần so với xe chạy dầu diesel tương ứng. Ngoài ra, loại xe này sử dụng công nghệ động cơ AC (động cơ điện được điều khiển bởi dòng điện xoay chiều) nên có độ tin cậy lớn và tuổi thọ cao, chỉ phải bảo trì rất ít so với động cơ và bộ truyền động diesel.
Thời gian hành trình và vận tốc của xe bus điện tốt hơn xe bus diesel, do đó thời gian chiếm chỗ trên đường giảm xuống, giảm bớt ùn tắc giao thông. Do sử dụng năng lượng điện, tiếng ồn từ động cơ của xe bus điện gần như không có và do đó còn góp phần làm giảm ô nhiễm tiếng ồn.
Tiêu biểu như tại thành phố Thâm Quyến thuộc Quảng Đông, Trung Quốc đã “điện hóa” thành công toàn bộ 16.359 chiếc xe buýt công cộng. Đây là một trong những nỗ lực nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường của thành phố này. Thâm Quyến đã xây dựng 510 trạm sạc điện và thêm 8.000 cột sạc trên toàn thành phố. Theo đó, các cột này có thể sạc đầy cho xe buýt sau 2 giờ và phục vụ đến 300 xe mỗi ngày.
 |
Xe bus điện đang hoạt động tại TP.HCM. |
PGS.TS Nguyễn Xuân Mai - Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh cho biết: “Nếu so sánh với tàu điện ngầm hay xe bus nhanh BRT thì chi phí đầu tư cho xe bus điện rẻ hơn rất nhiều. Cụ thể, chi phí đầu tư tổng hợp/km của xe bus điện chỉ khoảng 2,346 triệu USD/km. Mức này chỉ bằng ¼ so với xe bus nhanh BRT và bằng 2,93 – 4,26% mức đầu tư của hệ thống tàu điện ngầm (150 triệu USD/km).
Cách thức để phát triển giao thông công cộng là phải đi từ xe bus, xe bus điện, tàu điện rồi mới tới tàu điện ngầm. Thành phố nên ưu tiên phát triển các loại hình xanh và sạch; với xe bus thì nên ưu tiên các loại xe chạy khí CNG, chạy điện,... Khả năng ứng dụng xe bus điện là rất khả thi, đặc biệt là cho hệ thống xe bus nhanh”.
Với những ưu điểm nói trên, có thể thấy nếu áp dụng vào hệ thống giao thông công cộng thì xe bus điện được dự đoán sẽ thu hút đông khách, phù hợp với chính sách năng lượng quốc gia và có khả năng giải tỏa nhanh, chống ùn tắc giờ cao điểm.
Thực tế triển khai tại TP.HCM
Từ đầu năm 2017, sở Giao thông vận tải TP.HCM đã tổ chức khai trương 4 tuyến xe buýt điện không trợ giá đầu tiên tại thành phố. Đó là các tuyến D1 (Công viên 23-9 - Thảo Cầm Viên), D2 (Sky Garden - Cresent Mall), D3 (Riversident - Cresent Mall) và tuyến xe điện tại khu đô thị Phú Mỹ Hưng.
Bốn tuyến xe buýt trên sử dụng 100% năng lượng điện thân thiện với môi trường. Lộ trình các tuyến đi qua nhiều con đường, địa danh nằm ngay Q.1 và ở khu đô thị mới Phú Mỹ Hưng, tạo điều kiện cho du khách khám phá khu đô thị mới. Đây được xem là giải pháp giảm lượng xe cá nhân ở khu vực nội đô. Các tuyến buýt này hoạt động theo hình thức không trợ giá. Giá vé dưới nửa lộ trình là 6.000 đồng, suốt lộ trình là 12.000 đồng.
Tuy nhiên, kể từ khi triển khai đến nay thì lượng hành khách sử dụng xe bus điện để đi lại vẫn còn rất ít. Có những chuyến xe bus chỉ có vài người, thậm chí không có một bóng người nào. Điều này cho thấy kỳ vọng xe bus điện sẽ giúp người dân và khách du lịch có thêm phương tiện đi lại và giảm số lượng xe cá nhân nhằm giảm ùn tắc giao thông ở khu trung tâm vẫn còn gặp nhiều thử thách.
Một hành khách lý giải, lý do ít người chọn xe bus điện là bởi thời gian giãn cách giữa các chuyến xe đến 30 phút/chuyến. Xe điện chỉ đi qua các điểm du lịch chứ không đi qua hết các trụ sở công quyền và các tòa cao ốc có trụ sở các công ty nên rất khó để người dân chọn xe điện để đi làm.
 |
|
Xe bus điện là phương tiện giao thông công cộng rất thân thiện với môi trường. |
Trao đổi tại buổi hội thảo mới đây, ông Bùi Xuân Cường, giám đốc sở Giao thông vận tải TP.HCM cũng thừa nhận tuy thành phố rất ủng hộ các phương pháp đổi mới xe buýt hướng đến thu hút người dân tham gia giao thông công cộng. Tuy nhiên, hạ tầng giao thông thành phố hiện nay vẫn còn nhiều trở ngại. Nhiều tuyến đường có bề rộng mặt cắt ngang hẹp, rất khó có làn đường riêng ngay lập tức.
Ngoài ra, tình trạng ngập nước còn tồn tại sẽ gây khó khăn cho hoạt động của xe buýt điện. Sở cũng sẽ tiếp tục tiến hành nghiên cứu thêm về hạ tầng giao, các loại hình xe buýt… để chọn ra phường án phát triển phù hợp nhất với hạ tầng giao thông thành phố. Trong thời gian tới, trước mắt ngoài việc xây dựng tuyến xe buýt nhanh BRT, thành phố đồng thời gấp rút triển mạng lưới xe buýt thông minh, chất lượng làm cơ sở phát triển giao thông công cộng bền vững, đảm bảo giảm ùn tắc và ô nhiễm môi trường.
Chắc chắn trong thời gian tới, thành phố sẽ cần có nhiều điều chỉnh về lộ trình, cách thức hoạt động đối với các tuyến xe bus điện để nâng cao hiệu suất sử dụng. Ngoài ra, công tác tuyên truyền, phổ biến lợi ích của xe bus nói chung và xe bus điện nói riêng tới người dân cũng cần phải được nâng cao.
Ngọc Quang
